БОЗЁФТИ НАВ! Бостоншиносони тоҷик дар Қалъаи Муғ иншооти таъминоти обии шаҳри қадимаи Истаравшан ва оссуаррий пайдо карданд

ДУШАНБЕ, 26.08.2021 /АМИТ «Ховар»/. Бостоншиносони тоҷик зимни гузаронидани ҳафриёт дар Қалъаи Муғ иншооти таъминот бо оби шаҳри қадимаи Истаравшан ва оссуарий (сағона) ёфтанд, ки ба асри 9  тааллуқ дошта, бозгӯи тамаддуни қадимии тоҷикон мебошад. 

Ин хушхабарро директори  Маҷмааи ёдгории таърихӣ-фарҳангии Қалъаи Муғ Мирзо Олимов ба сайёҳони хатсайри Душанбе-Истаравшан-Хуҷанд-Гулистон-Шаҳристон, ки бо иқдоми Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи татбиқи ҳадафҳои стратегии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар иртибот ба эълон гардидани Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ роҳандозӣ гардид, расонд.

Мирзо Олимов  зимни муаррифии ангораҳои  Осорхонаи таърихию фарҳангии Қалъаи Муғ, ки дар ҷараёни ковишҳои археологӣ аз Муғтеппа пайдо гардидаву  бозгӯи таърихи қариб 3000-солаи шаҳри бостонии Истаравшан мебошанд,   ба сайёҳон  гуфт, ки ҳангоми гузаронидани ҳафриёт дар Қалъаи Муғ 15 август аз қисмати берунии Амфитеатр гузаргоҳи зеризаминӣ кашф карда шуд, ки таърихи бостонии халқи тоҷикро аз нав эҳё менамояд. Мавсуф афзуд, ки  гузаргоҳи зеризаминӣ дорои қисмати обпарто буда, лӯлааш 15 метр дарозӣ дорад ва марбут ба асри 9 аст. Инчунин сағонаи пур аз устухонҳои одамони қадим   ва унсурҳои коргоҳҳои аслиҳасозӣ, аз қабили борутсозӣ, тӯпсозӣ,  корду шамшерсозӣ пайдо шуданд, ки далели қатъиест дар мавриди шаҳри ҳунармандону косибон будани Истаравшани бостонӣ.

Дар таърихи Истаравшани қадим  Озари Истаравшнӣ ном шахс пеш аз мелод умр ба сар бурдааст. Вай бо оҳангарӣ ва  шамшерсозӣ маъруфу машҳур буда, бо Спартак риштаи дӯстӣ доштааст. Директори  Маҷмааи ёдгории таърихӣ –фарҳангии Қалъаи Муғ Мирзо Олимов афзуд, ки Осорхонаи Қалъаи Муғ аз ду қисмат- археологӣ ва этнографӣ иборат буда, дар онҳо нигораҳое, ки дар раванди ковишҳои археологӣ аз Муғтеппа пайдо гардидаанд, ба намоиш гузошта шудаанд. Сайёҳони хориҷӣ имкон доранд бо таърихи қариб 3000-солаи шаҳри  бостонии Истаравшан, ки  бо ҳунармандонаш  шӯҳрати ҷаҳонӣ дорад, шинос гарданд.

Мавриди зикр аст, ки ахиран Вазорати фарҳанги ҷумҳурӣ ба профессор  Набиҷон Раҳимов ва номзади илмҳои таърих  Шавкатҷон Шарифов аз Донишгоҳи  давлатии Хуҷанд иҷозатнома супорид,  ки  тибқи он метавонанд дар Қалъаи Муғ кофтуковҳои археологӣ гузаронанд.

Тавре доктори илмҳои таърих, профессори кафедраи таърихи ватан ва археологияи Донишгоҳи давлатии Хуҷанд Набиҷон Раҳимов дар суҳбат бо  хабарнигори АМИТ «Ховар» гуфт, «ман хеле шодам, ки сайёҳони дохилии хатсайри Душанбе-Истаравшан-Хуҷанд-Гулистон-Шаҳристон  шоҳиди эҳёи Қалъаи Муғ ва омӯзиши қабатҳои мадании он гардиданд. Мо дар як гӯшаи Димна кофтукови бостоншиносиро дар чуқурии беш аз 3 метр  гузаронидем, ки дар натиҷа иншооти таъминоти обии шаҳри бостонии Истаравшан муайян гардид. Дар оянда  ният дорем, ки қабатҳои  қадимаи Димнаи Муғтеппаро  мавриди омӯзиш қарор диҳем».

Бостоншиноси тоҷик мегӯяд, ки дар   ҳар як шаҳри қадимаи Осиёи Марказӣ дар асрҳои миёна масъалаи асосӣ- ин таъминот бо об буд. Хусусан дар ёдгориҳое, ки дар баландиҳо мавҷуданд, мафҳуми  «об- манбаи ҳаёт» пеши назарҳо ҷилвагар мешавад. Ҷой ва иншооти тақсимоти об, ки бостоншиносон пайдо намудаанд, аз хишти пухта сохта шудааст.

Дар Осиёи Марказӣ  хишти пухта дар охири асри 8 ва ибтидои  асри 9 пайдо мешавад ва дар сохтмону меъморӣ, хусусан дар бунёди мақбараҳои  сулолаи Сомониён дар Бухоро истифода гардидааст. Пайдо намудани нуқтаи тақсимоти оби бо хишти пухта дар асри 9 сохташуда ба давраи Сомониён -давраи гулгулшукуфии тамаддуну маданияти тоҷикон тааллуқ дорад.

«Бозёфтҳое, ки  зимни ковишҳои археологӣ дар Муғтеппа, қисмати берунаи Амфитеатр кашф намудем, барои таърихи халқи тоҷик ва урбанизатсия хеле ҷолибанд. Дар ҷойҳое, ки қабатҳои маданӣ боқӣ мондаанд, мо онро меомӯзем. Дар қисми шимоли ғарбии Муғтеппа як маъбади зардуштиён буд ва дар қисми  марказияш ҷойи ҷамъ намудани устухонҳои  тозакардашуда воқеъ буд. Маълум аст, ки зардуштиён маитро ба дафна мемонданд ва баъди он ки устухонҳо тоза мешуданд,  онҳоро ба устухондон мегузоштанд. Дар натиҷаи гузаронидани ҳафриёт бостоншиносон дар қисми ғарбӣ маъбади оташи муқаддас ва дар қисмати марказӣ боқимондаи оссуарий ё сағонаи онвақтаро муайян намуданд, ки дар  натиҷа як қисми устухонҳои ҷамъшуда ва дар қисми ҷанубӣ девори сағона низ пайдо шуданд»,-гуфт  бостоншинос Набиҷон Раҳимов.

Мавриди зикр аст, ки  иштирокдорони хатсайри сайёҳие, ки бо ибтикори Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати  муаррифии имконияти сайёҳии минтақаҳои шимоли Тоҷикистон ва тақвияти сайёҳии дохилӣ ташкил гардид,   мавзеъҳои сайёҳӣва ёдгориҳои таърихиву фарҳангӣ, инфрасохтори сайёҳии шаҳри бостониро тамошо намуда, бо таъриху фарҳанг ва тамаддуни беш аз 2500 –солаи Истаравшани бостонӣ, ки онро шаҳри ҳунармандон ҳам меноманд, шинос гардиданд.

                                     Марзия САИДЗОДА,
АМИТ «Ховар»,
                                      Душанбе-Истаравшан-Душанбе

 АКСҲО аз АМИТ «Ховар»