АСОСГУЗОРИ СУЛҲУ ВАҲДАТИ МИЛЛӢ – ПЕШВОИ МИЛЛАТ. Қаҳрамонӣ ва ҷоннисориҳои Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон буд, ки ба ин унвони олӣ сазовор гардиданд

ДУШАНБЕ, 15.11.2023 /АМИТ «Ховар»/. «Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат шахсияти бар­ҷастаи таърихии миллат мебошад, ки дар иҷлосияи шонздаҳуми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Сарвари давлат интихоб гардида, дар бун­ёди низоми давлатдории Тоҷикистони соҳибистиқлол, барқарорсозии сохти конститутсионӣ, ба даст овардани сулҳу ваҳдати миллӣ саҳми беназир гузошта, тибқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 1994 дар асоси овоздиҳии умумихалқӣ аввалин Президенти Ҷумҳурии Тоҷи­кистон интихоб шуда, дар эъмори давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳу­қуқ­­бунёд, дунявӣ ва иҷтимоӣ нақши арзанда гузошта, миллатро аз па­рокандагӣ, давлатро аз нестшавӣ ва халқро аз ҷанги шаҳрвандӣ раҳо на­муда, дар рушди сиёсӣ, иқтисодиву иҷтимоӣ ва таърихиву фарҳангии дав­­лати мустақили Тоҷикистон хизматҳои бузурги тақдирсоз наму­дааст», — чунин омадааст дар моддаи 2 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бо­­раи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат», ки 14 ноябри соли 2016 қабул шудааст.

Баъди тағйиру иловаҳо ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» дар таърихи  5 апрели соли 2016 ҳамасола дар Ватани маҳ­буби мо 16 ноябр Рӯзи Президенти Ҷумҳурии То­ҷи­кис­тон бо тантана ҷаш­н гирифта мешавад.

Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар баробари мавҷудияти мансаби олии давлатӣ, ҳамчунин арҷгузорӣ ба шахсияти барҷастаи таърихи навини миллати мо мебошад, ки бо меҳнату заҳматҳои шабонарӯзӣ моҳияти сиёсӣ, иҷтимоӣ, ҳуқуқӣ ва фарҳангии ин мансаби давлатиро баён доштанд. Қадру манзалати ин мансаб аз сидқан дӯст доштани Ватану миллат, қаҳрамонӣ ва ҷоннисориҳо ба хотири  руш­ду таҳкими давлат ва миллат мебошад, ки  ин амалҳо аз ҷониби  Пре­­зиденти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон собит гарди­данд. Ҳамин аст, ки меҳнати фидокорона, худшиносӣ, худогоҳӣ ва ҳув­ияти баланди миллии Президенти мо сабаби ба унвони олии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ­ – Пешвои миллат сарфароз гардидани  ин шахсияти таърихии сат­ҳи ҷаҳонӣ гардид.

Пешвои миллати мо ин мансаби олии давлатиро ба мактаби давлатдорӣ, тарбияи насли нави сиёсии давлат, ҳифзи ман­фиатҳои миллӣ, баланд бардоштани эътибори байналмилалии Ҷум­ҳурии Тоҷикистон му­баддал гардониданд.

Мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон имрӯз барои ҳар  шаҳрванди Тоҷикистон рамзи пойдориву бардавомии давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон, кафили рушди босубот ва устувории ҷомеаи Тоҷи­кистон, сулҳу ваҳдати саросарии миллӣ, ободии ватану диёр, шукрона аз даврони соҳибистиқлолӣ, тақвият бахшидан ба фаъолияти бузурги созандагиву бунёдкорӣ ва ҳифзи арзишҳои таърихӣ ва фар­ҳангии миллати мо мебошад.

Имрӯз бо итминони комил гуфта метавонем, ки мансаби Пре­зидент — ин таҷасумгари ормонҳои неки фарзандони миллати тоҷик, ваҳ­дат, меҳру садоқат, орзуву омол ва ифтихор аз давлату давлатдорӣ ва мактаби сиёсатмадории Пешвои миллати мо ба хотири ояндаи неки халқи тоҷик арзёбӣ мегардад.

Ҳақ бар ҷониби олими сиёсатшинос  Рустам Ҳайдаров аст, ки гуфтааст: «Рисолати Президент  аз он иборат буд,  ки дар дав­раи  мушкилтарини миллати тоҷик бори вазнини  ватандориро ба дӯши худ гирифтанд  ва  бо ҷасорату мардонагии фавқулодаи худ бар ҳифзи сох­ти конститутсионӣ  камар бастанд. Дар ин маврид ҷоиз аст бигӯем – Эмо­ма­лӣ Раҳмон наҷотбахши миллат аст  ва  дар хотираи садҳо ҳазо­рон ҳамватанон  бо ҳамин унвон боқӣ мемонад».

Асосҳои сиёсию ҳуқуқии таъсиси  мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз нахустин санадҳои ба Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла  Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷи­кистон аз 24 августи соли 1990, Изҳорот дар бораи истиқлолияти дав­латии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 9 сентябри соли 1991, қарори Шурои Олии Ҷум­ҳурии Тоҷикистон аз 9 сентябри соли 1991 «Дар бораи эълон шудани истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон», Қарори Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 9 сенябри соли 1991 «Дар хусуси дохил кардани тағй­ироту иловаҳо ба Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон» сар­чашма мегирад.

Таъсиси мансаби Президент аз ду марҳилаи таърихӣ иборат ме­бошад. Марҳилаи нахустини он бо қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон  аз 29 ноябри соли 1990 «Дар  хусуси таъсиси вазифаи Президенти Ҷумҳурии Шуравии ­Сотсиалистии Тоҷикистон» вобаста буда, тибқи  ин қонун ин  вазифа  бо мақсади вусъати ди­гар­гуниҳои сиёсию иҷтимоӣ дар мамлакат, таҳкими сохти конс­ти­тутсионӣ ташкил  мешавад.

Ин марҳила то 27 ноябри соли 1992 – то қабули Қонун дар бораи ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Конститутсия идома ёфт, ки тибқи ин қонун  мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барҳам дода шуда, вазифаҳои ӯ ба Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раёсати Шурои Олӣ ва Шурои вазирон вогузор шуданд.

Ҳамин тариқ, дар натиҷаи дасисабозиҳои ҳизбҳои сиёсӣ ва ҳа­ра­катҳои  гуногуни  ба ном мардумӣ ин институти муҳими сиёсӣ ва ҳуқу­қии давлат инкишофи минбаъдаи худро на­ёфта, аҳамияти сиёсӣ ва иҷтимоии худро муддате аз даст дод.

Баъдтар  Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ  Раҳмон дар сухан­ронии худ  ба муносибати 15-солагии қабули Конститутсияи Ҷум­ҳурии Тоҷикистон  аз 5 ноябри соли 2009 ин давраи вазнини таърихи миллатамонро таҳлил намуда, иброз доштанд, ки «танҳо дар соли 1992 ба Конститутсияи Тоҷикистон аз ҷониби Шурои Олӣ  даҳ маротиба тағй­иру иловаҳо ворид шуда, 2 Президент ва 5 Ҳукумат  иваз гар­диданд, ки дар маҷмуъ ҳамаи ин вазъи ҷомеаро мураккаб ва ноором  сохт».

Марҳилаи дуюми таъсиси мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Иҷлосияи таърихии XVI  Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон (16 ноябр — 2 декабри соли 1992), Муроҷиатномаи Эмомалӣ Раҳмон — Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба халқи шарифи Тоҷикистон аз 12 декабри соли 1992, иҷлосияи ҳабдаҳуми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷи­кистон аз 26 июли соли 1993, фаъолияти Комиссияи конститутсионӣ таҳ­ти роҳбарии  Эмомалӣ Раҳмон — Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷи­кистон, иҷлосияи ҳаждаҳуми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва  иҷлосияи нуздаҳуми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон (21-22 июли соли 1994), ки дар он Конститутсия муҳокима гардида, ба раъйпурсӣ  тавсия дода шуд, вобастагии амиқ дорад.

Эмомалӣ Раҳмон – Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки роҳбарии комиссияи конститутсиониро ба зимма доштанд, дар ин хусус навишта буданд: «Бо назардошти тамоми хусусияти ҷумҳурӣ дар соҳаҳои гуно­гуни мамлакат, бо мақсади муташаккилона гузаронидани ислоҳот ва таҷ­рибаи талхи давлатдории собиқи худ аъзои Комиссияи конститутсионӣ ба хулоса омаданд, ки шакли мувофиқ ва боэътимоде, ки имрӯз ба шароити мушаххаси Тоҷикистон ҷавоб медиҳад, ҷумҳурии президентӣ бо назардошти хусусияти хоси Тоҷикистон мебошад. Илова ба ин, аксарияти кулли шахсоне, ки дар муҳокимаи лоиҳа иштирок доштанд, ҷумҳурии президентиро ҳамчун шакли идоракунии давлати Тоҷикистон тарафдорӣ намуданд». Дар  иҷлосияи нуздаҳуми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷи­кистон Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз  20 июли соли 1994 «Дар бораи исло­ҳоти конс­ти­­тутсионӣ дар Ҷумҳурии То­ҷи­­кистон, тартиби қабул на­мудан ва мавриди амал қарор додани Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид.

Дар моддаи  2-и ин қонун пешбинӣ шуда буд, ки: «Мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон таъ­сис дода шавад. Дар як вақт бо референдум оид ба қабул на­мудани Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ин­ти­хоботи умумихалқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида шавад. Интихоботи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси Қо­­нуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи интихоботи Пре­зиденти Ҷумҳурии То­ҷикистон», ки дар ин иҷлосия қабул гар­дид, гузаронида шавад».

Моддаи 9 ин қонун тартиби ба вазифа оғоз намудани Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистонро танзим мекунад, ки тибқи он: «Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон пеш аз шуруъ намудан ба ва­зифа дар иҷлосияи Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, даъвати дувоздаҳум савганд ёд менамояд».

Дар  иҷлосияи нуздаҳуми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон инчунин Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 21 июли соли 1994 «Дар бораи интихоботи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон» қабул гардид.

Моддаи 1-и Қонуни конститутсионии мазкур  тартиби интихоботи Пре­зи­денти Ҷумҳурии Тоҷикистон  ва талабот ба номзадро муайян на­муд, ки тибқи он: «Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи шаҳрвандони Ҷум­ҳу­рии Тоҷикистон дар асоси ҳуқуқи интихоботии умумӣ, баробар ва мус­тақим бо овоздиҳии пинҳонӣ интихоб мешавад».

6 ноябри соли 1994 дар баробари бо роҳи интихоботи умумихалқӣ қабул гаштани Конститутсияи Ҷум­ҳурии Тоҷикистон, Президенти Ҷум­ҳурии Тоҷикистон  ба мансаб интихоб гардида, 16 ноябри соли 1994 на­хустин ма­росими савгандёдкунии Пре­зиденти тозаинтихоби Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳ­мон доир гар­дид.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар боби чаҳорум (модда­ҳои 64-72) барои фаъолияти муназзам, самаранок ва иҷрои вазифаҳои муҳими давлатию ҷамъиятӣ барои Пре­зиденти Ҷумҳурии Тоҷикистон та­моми шароити сиёсию ҳуқуқиро фароҳам оварда, салоҳияти Президент дар ислоҳоти минбаъдаи конститутсионӣ такмили сазовори худро ёф­т.

Ҳаёти сиёсию иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва рафти минбаъдаи давлату давлатсозӣ дурустии роҳи пешгирифтаи давлат ва Ҳукумати Ҷумҳурии То­ҷикистон, алалхусус саҳми Пешвои миллат ва муносибати халқи мамлакатро барои ба лексикони сиёсиву ҳуқуқӣ ворид намудани мансаби Пре­зиденти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати тақвияти идоракунии сама­ранок ва сохтмони давлатӣ, рушди тамоми инс­титутҳои ҷомеаи де­мократӣ, боло рафтани эътибори давлат, нақш ва манзалати инсон ва шаҳрванд баръало собит намуд.

Нахуст, эътимоди халқ ва баъдан  эътимоди  дигар қувваҳои сиё­сии мамлакат ба ин институти давлатдорӣ қавӣ гардида, дар мам­лакат фазои ором ва суботи бардавоми сиёсӣ, иқтисодию иҷтимоӣ ва фарҳанги волои ташкили ҳокимияти давлатӣ ва иштирок дар идоракунии давлат рӯйи кор омад.

Халқ зери ливои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муттаҳид гардида, давлат зери роҳбарии Президент ба­рои бунёди ҷомеаи адолат­пар ва давлати иҷтимоӣ, инчунин фаъолияти беназири созандагию бунёдкорӣ имконият ва шароити воқеӣ пайдо намуд.

Имрӯз мо аз Асосгузори сулҳу ваҳ­дати миллӣ – Пешвои миллат,  Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ  Раҳмон ифтихор до­рем, он касро дар баробари дигар муқаддасоти миллии худ дарёфти таъ­рихии мил­­лати худ арзёбӣ менамоем, атрофи он кас муттаҳидем, бо номи он кас, ки рамзи ободию саодати моянд, фаъолият менамоем ва дар зери дастуру ҳидоятҳояшон Ватани азизамонро ба ободию шоҳкориҳои минбаъда мерасонем.

Карим КАРИМЗОДА,
муовини Раиси Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон,
номзади илмҳои сиёсӣ

АКС: АМИТ «Ховар»