سخنرانی پیشوای ملت، امامعلی رحمان، رئیس جمهور جمهوری تاجیکستان در اولین کنفرانس بین‌المللی سطح بالای حفاظت از یخچال‌های طبیعی

30.05.2025، دوشنبه
عالیجنابان، روسای محترم هیئت‌ها،
خانم‌ها و آقایان!

مایلم از حضور گرم شما در تاجیکستان که میزبان اولین کنفرانس بین‌المللی سطح بالای حفاظت از یخچال‌های طبیعی است، استقبال کنم.

این کنفرانس گامی مهم جهت اجرای قطعنامه سازمان ملل متحد در مورد اعلام سال 2025 به عنوان “سال بین‌المللی حفاظت از یخچال‌های طبیعی” است.

جلسه امروز بستری برای گفتگوی پربار در مورد این موضوع حیاتی و همچنین در مورد استفاده منطقی از منابع آب فراهم خواهد کرد.

شرکت‌کنندگان محترم،
ذوب سریع یخچال‌های طبیعی به یک بحران جهانی در زمان ما تبدیل شده است و در طول چند دهه گذشته با سرعت زیادی در حال کوچک شدن بوده‌اند. این روند نگران‌کننده در تاریخ بشر بی‌سابقه است.

طبق برآوردهای کارشناسان، بزرگترین کاهش سالانه حجم یخچال‌های طبیعی در سال 2023 ثبت شده است.

در نتیجه، 600 گیگاتن آب شیرین از بین رفت که منجر به افزایش میانگین سطح اقیانوس‌های جهان شد.

تغییرات اقلیمی در حال حاضر منجر به از بین رفتن حدود یک سوم یخچال‌های کوهستانی در سراسر جهان شده است.

این روند نه تنها یک مشکل زیست‌محیطی است، بلکه با بسیاری از حوزه‌های زندگی بشر ارتباط نزدیکی دارد.

یخچال‌های طبیعی در سیاره ما یکی از منابع اصلی آب آشامیدنی محسوب می‌شوند و حفاظت از آنها زمینه را برای دستیابی به اکثر اهداف توسعه پایدار فراهم می‌کند.

در عین حال، ذوب سریع یخچال‌های قطبی باعث سیل در کشورهای ساحلی و شهرها می‌شود و میلیون‌ها نفر را از خانه‌های خود محروم می‌کند.

علاوه بر این، این روند منجر به کاهش مساحت کشورها و عاملی در مهاجرت جمعیت‌ها می‌شود.

واضح است که بدون تلاش‌های فوری و فعال برای سازگاری، مطابق با هدف یک و نیم درجه (۱.۵ درجه سانتیگراد) توافق‌نامه پاریس، این روند عواقب فاجعه‌باری خواهد داشت.

یخچال‌های طبیعی و صفحات یخی نقش کلیدی در گردش اقیانوس‌ها دارند. آن‌ها به عنوان تنظیم‌کننده‌های طبیعی آب و هوا در سیاره ما عمل می‌کنند.

طبق ارزیابی‌های کارشناسان، با افزایش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای به هوا، میزان خسارت اقتصادی به کشورهای آسیب‌پذیر نیز افزایش خواهد یافت.

اگر دما دو درجه (۲ درجه سانتیگراد) افزایش یابد، انتظار می‌رود یک سوم دیگر از یخچال‌های طبیعی جهان ناپدید شوند.

در این راستا، باید تمام تلاش خود را برای تامین اجرای توافق‌نامه پاریس در مورد آب و هوا و انجام اقدامات لازم برای جلوگیری از افزایش دمای جهانی انجام دهیم.

میهمانان گرامی،

ذوب سریع یخچال‌های طبیعی، منابع آب را مختل می‌کند، امنیت غذای را تهدید و بر تولید انرژی پاک تأثیر منفی می‌گذارد.

در بسیاری از موارد، این فرآیند خطرات زیادی ایجاد می‌کند، نابرابری اقتصادی و آسیب‌پذیری جمعیت را افزایش می‌دهد.

به ویژه در مناطق کوهستانی، ذوب سریع یخچال‌های طبیعی باعث سیل، رانش زمین می‌شود و خسارات قابل توجهی به زیرساخت‌ها وارد می‌کند.

کشور ما که 93 درصد آن کوهستانی است، همچنان در برابر بلایای طبیعی مرتبط با آب، از جمله ذوب سریع یخچال‌های طبیعی، آسیب‌پذیر است.

تاجیکستان، به عنوان کشوری با بزرگترین یخچال‌های طبیعی در آسیای مرکزی، امروز با این بحران روبرو است.

تا به امروز، از 14 خزار یخچال طبیعی در تاجیکستان که منبع تا 60 درصد آب شیرین منطقه هستند، 1300 یخچال به طور کامل ذوب و ناپدید شده‌اند و روند ذوب سریع یخچال‌های طبیعی ما هنوز ادامه دارد.

از بین رفتن یخچال‌های طبیعی نه تنها میراث طبیعی ما، بلکه جان میلیون‌ها نفر در منطقه را نیز تهدید می‌کند.
شرکت‌کنندگان محترم کنفرانس،
می‌خواهم به صراحت تأکید کنم که حفاظت از یخچال‌های طبیعی نه تنها مشکل کشورهای دارای یخچال‌های طبیعی، بلکه یک بحران جهانی است که شایسته توجه فوری جامعه بین‌المللی است.

در حال حاضر، ساختارهای لازم برای مطالعه یخچال‌های طبیعی در کشور ما در حال فعالیت هستند.

در عین حال، باید گفت که توانایی‌های فنی و علمی ما، مانند ده‌ها کشور دیگر دارای یخچال‌های طبیعی، محدود است.

برای نظارت جامع بر یخچال‌های طبیعی و همچنین برنامه‌ریزی و اجرای اقدامات فوری برای حفاظت از یخچال‌های طبیعی، باید همکاری مؤثر با همه شرکا را گسترش دهیم.

در این زمینه، نوآوری فکری و کمک‌های مالی و فنی نیز مورد نیاز است.

یخچال‌های طبیعی تاجیکستان نه تنها منبع اصلی آب رودخانه‌های آسیای مرکزی هستند، بلکه نقش کلیدی در حفظ ثبات آب و هوای منطقه ایفا می‌کنند و برای حفاظت از آب و هوای جهانی از اهمیت بالایی برخوردارند.

در عین حال، وضعیت فعلی این یخچال‌های طبیعی نیاز به تحقیقات علمی دقیق دارد.

شایان ذکر است که مطالعه نمونه‌های یخ از یخچال طبیعی ونجیخ (معروف به فدچنکو)، یکی از بزرگترین یخچال‌های طبیعی جهان، با طول 77 کیلومتر و ضخامت تا یک کیلومتر، می‌تواند تاریخچه آب و هوا را در طول هزاران سال برای بشریت آشکار کند.

با توجه به اینکه بیش از 60 درصد یخچال‌های طبیعی منطقه در تاجیکستان واقع شده‌اند، پیشنهاد می‌کنم یک سفر اکتشافی جامع برای مطالعه یخچال‌های طبیعی تاجیکستان به همراه شرکای توسعه و مؤسسات علمی و تحقیقاتی ترتیب داده و یک آزمایشگاه یخچال‌شناسی منطقه‌ای در کشور ما تأسیس کنیم.

ما از همه شرکا و ذینفعان می‌خواهیم که از این ابتکار حمایت کنند و بدین ترتیب سهم مناسب خود را در اجرای “دهه اقدام برای یخچال‌شناسی – 2025-2034” ایفا کنند.

میهمانان گرامی،
در کنار دلایل اصلی مانند تغییرات اقلیمی جهانی و آلودگی هوا که منجر به ذوب شدن یخچال‌های طبیعی می‌شوند، بارندگی‌های شدید در چند دهه گذشته نیز این روند را در منطقه ما تسریع کرده است.

یکی دیگر از مشکلات خاص یخچال‌های طبیعی در کشور کوهستانی ما، خطر فروپاشی دریاچه‌های یخچالی است که می‌تواند مناطق مسکونی و زیرساخت‌های آنها را نابود کند و در برخی موارد حتی باعث مرگ و میر شود. در عین حال، برخی از یخچال‌های طبیعی تاجیکستان تمایل به لغزش دارند که مشکلات جدی ایجاد می‌کند.

با توجه به اینکه یخچال‌های طبیعی تاجیکستان در ارتفاعات بین سه و نیم هزار تا هفت و نیم هزار متر از سطح دریا و در مناطق کوهستانی صعب العبور واقع شده‌اند، اجرای هرگونه برنامه‌ای برای حفاظت از آنها با مشکلاتی همراه است.

بنابراین، ما پیشنهاد می‌کنیم که شرکای توسعه و سازمان‌های بین‌المللی برای رسیدگی به این مشکلات با ما همکاری مثمر داشته باشند.

بیشتر یخچال‌های طبیعی تاجیکستان، از جمله یخچال طبیعی ونجیخ (فدچنکو)، در کوه‌های پامیر واقع شده‌اند.

آنها بخشی از پارک ملی تاجیکستان هستند و در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارند.

در همین راستا، دولت تاجیکستان تصمیم گرفته است برنامه ویژه‌ای را برای حفاظت از تنوع طبیعی این پارک بی‌نظیر آغاز کند.

شرکت‌کنندگان محترم کنفرانس،
در طول بیست سال گذشته، تاجیکستان به طور فعال دستور کار آب و اقلیم را در عرصه بین‌المللی ترویج داده و در عین حال بر لزوم واکنش فوری و مشترک برای حفاظت از یخچال‌های طبیعی تأکید کرده است.

با توجه به اهمیت این موضوع، به ابتکار تاجیکستان، بر اساس قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، سال 2025 به عنوان «سال بین‌المللی یخچال‌های طبیعی» و 21 مارس به عنوان «روز جهانی یخچال‌های طبیعی» اعلام شد و یک صندوق امانی بین‌المللی برای یخچال‌های طبیعی تحت نظارت سازمان ملل متحد تأسیس شد.

در عین حال، لازم است که کشورها و سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای تا حد امکان کمک‌های مالی خود را برای تضمین عملکرد مؤثر این بنیاد انجام دهند.

علاوه بر این، به ابتکار جمهوری تاجیکستان و جمهوری فرانسه، در ماه اوت سال گذشته، مجمع عمومی سازمان ملل متحد به اتفاق آرا قطعنامه‌ای را تصویب کرد که سال‌های 2025-2034 را به عنوان «دهه اقدام برای یخچال‌شناسی» اعلام می‌کرد. من معتقدم که حمایت از این قطعنامه سهم قابل توجهی در ارتقای موضوع آب و اقلیم، به ویژه اجرای مؤثر اهداف مورد نظر خواهد داشت.

میهمانان گرامی،
با توجه به اهمیت این اظهارات، تاجیکستان از جامعه بین‌المللی می‌خواهد که اقدامات فوری و قاطعی را برای حفاظت از یخچال‌های طبیعی انجام دهد.

در این راستا، تاجیکستان اقدامات فوری زیر را برای کاهش روند ذوب یخچال‌های طبیعی پیشنهاد می‌کند:

1. افزایش آگاهی در میان جامعه بین‌المللی در مورد نقش حیاتی یخچال‌های طبیعی در تأمین منابع آب آشامیدنی و حل طیف وسیعی از مسائل توسعه پایدار؛
2. تقویت همکاری‌های بین‌المللی، از جمله از طریق مشارکت فعال دانشمندان و محققان، جامعه مدنی و سایر ذینفعان، برای رسیدگی به مشکلات ذوب سریع یخچال‌های طبیعی و پیامدهای گسترده آن؛
3. انجام نظارت جامع و تحقیقات علمی برای درک بهتر روند تغییر یخچال‌های طبیعی و تأثیر آنها بر سیستم‌های اکولوژیکی (اکوسیستم‌ها)، منابع آب، مسائل اجتماعی-اقتصادی و تغییرات اقلیمی جهانی.

برای رسیدگی به این موضوع، پیشنهاد می‌شود کشورهای که توانایی جمع‌آوری داده‌های دقیق در مورد وضعیت یخچال‌های طبیعی، به ویژه از طریق قابلیت‌های ماهواره‌ای را دارند، تبادل منظم اطلاعات با کشورهایی که توانایی محدودی در این زمینه دارند، برقرار کنند؛
4. اجرای اقدامات جمعی برای از بین بردن پیامدهای اجتماعی-اقتصادی ذوب سریع یخچال‌های طبیعی، از جمله تأثیر آن بر دسترسی به آب، امنیت غذای، تولید انرژی و حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی.

به طور خاص، باید اقدامات فوری برای حفاظت از گیاهان و حیواناتی که در نتیجه ذوب سریع یخچال‌های طبیعی از زیستگاه‌های معمول خود محروم شده‌اند، انجام شود.

5. اکثر اقدامات با هدف حفاظت از یخچال‌های طبیعی ارتباط نزدیکی با اقدامات برای رسیدگی به مشکلات تغییرات اقلیمی دارند.

بنابراین، نیاز به کمک به کشورها در اجرای برنامه‌ها و استراتژی‌های سازگاری با تغییرات اقلیمی، از جمله در مناطق آسیب‌پذیر، از طریق رویکردهای یکپارچه، مانند سیستم‌های هشدار اولیه و کاهش خطر بلایا، وجود دارد.

6. استفاده و بسیج مؤثر منابع مالی و فنی برای اجرای عملی ابتکارات حفاظت از یخچال‌های طبیعی و کمک به صندوق بین‌المللی حفاظت از یخچال‌های طبیعی.

7. تدوین و اجرای استراتژی‌ها و برنامه‌های عملیاتی در سطوح ملی و منطقه‌ای برای نسل‌های آینده.

همچنین پیشنهاد می‌کنم که یک استراتژی جهانی برای حفاظت از یخچال‌های طبیعی در سطح جهانی تدوین شود.

برای اجرای بیشتر آن، باید از تجربه سایر سازوکارهای موجود، مانند کنوانسیون‌های مربوط به تغییرات اقلیمی، تنوع زیستی، مبارزه با بیابان‌زایی و موارد مشابه، استفاده شود. تاجیکستان این ابتکار را در چارچوب سازمان ملل متحد مطرح خواهد کرد و از همه کشورها می‌خواهد که از این ابتکار حمایت کنند.

میهمانان گرامی،
من اطمینان دارم که نتایج کنفرانس امروز، از جمله بیانیه کنفرانس دوشنبه و درخواست شرکت‌کنندگان کنفرانس، به عنوان فراخوانی برای اقدامات عملی جامعه بین‌المللی برای مشارکت در فرآیندهای مهم جهانی در زمینه آب، اقلیم و توسعه پایدار عمل خواهد کرد.

همچنین، نتایج جلسه امروز، پایه و اساس تشکیل فرآیند جدید دوشنبه برای حفاظت از یخچال‌های طبیعی را بنا خواهد نهاد.

هدف اصلی ما حفاظت از این منابع حیاتی از طریق تلاش‌های مشترک و مؤثر جامعه بین‌المللی به نفع نسل‌های حال و آینده است.

هر ذره از دست رفته یخچال‌های طبیعی منجر به افزایش خطرات برای آینده بشریت می‌شود.

بنابراین، بیایید هر لحظه را غنیمت بشماریم و در حفاظت از گنجینه ارزشمند طبیعت – یخچال‌های طبیعی – مشارکت کنیم تا آینده‌ای روشن برای بشریت تضمین شود!

امیدوارم جامعه بین‌المللی بیش از هر زمان دیگری برای اجرای به موقع اهداف و تعهدات مربوط به آب و اقلیم، به ویژه حفاظت از یخچال‌های طبیعی و استفاده کارآمد و منطقی از آب، تلاش کند.

از توجه شما متشکرم.