РАСОНАҲОИ ГУРӮҲИИ ӮЗБЕКИСТОН ДАР БОРАИ РОҒУН

        Душанбе,   12  феврал. (АМИТ «Ховар» -Ӯзнюс.нет). – Воситаҳои  ахбори оммавии  Ӯзбекистон рӯзҳои охир  дар бораи  муташанниҷ  гардидани  муносибатҳои Тоҷикистону  Ӯзбекистон  вобаста ба  сохтмони Нерӯгоҳи барқи обии  Роғун  хабару  мақолаҳои  гуногун чоп  мекунанд. Аз  ҷумла,  мақолаи  зерини сайти  интернетии Ӯзнюс.нет  ба  ҳамин  масъала  бахшида  шудааст.            Тавре  хабар  дода шуда буд,   Сарвазири  Ӯзбекистон  Шавкат  Мирзиёев  ба  унвони  Сарвазири  Ҷумҳурии  Тоҷикистон  Оқил  Оқилов   мактуб фиристода, талаб  карда  буд, ки   сохтмони  Нерӯгоҳи  барқи обии  Роғун  фавран  боздошта  шавад. Ӯзбекистон  инчунин дар  ин  масъала ба   созмонҳои байналмилалӣ  шикоят  кардааст. Вале  мутахассисони  байналхалқӣ  изҳор  менамоянд, ки   роҳу  усулҳои  манъ  намудани сохтмони  чунин  иншоотҳои  бузург  вуҷуд  надоранд.            Ш.Мирзиёев  дар  мактуби  худ  менависад, ки  агар  талаби  Ҷумҳурии  Ӯзбекистон  рад  карда шавад,  дар  ин  маврид    ба   созмонҳои  байналхалқӣ  ва экологӣ барои   пешгирии   оқибатҳои   имконпазири зарари  сохтмони  НБО «Роғун»  муроҷиат  карда  хоҳад  шуд.             Ба  қавли  Ш.Мирзиёев,  мавқеи  Ӯзбекистонро  дар  бобати  зарари  сохтмони  НБО «Роғун» ба вазъи  экологӣ  ва  бехатарии  ҳаёти одамон  дар  Осиёи  Марказӣ Созмони  Милали  Муттаҳид.  Иттиҳоди  Аврупо,  бонкҳои  ҷаҳонӣ,  рушди Осиё  ва   рушди  Исломӣ,  инчунин  Русия  ҷонибдорӣ  менамоянд.              Намояндаи  Иттиҳоди  Аврупо   мактуби Ш.Мирзиёевро  шарҳ  дода,  изҳор  намуд, ки Иттиҳоди  Аврупо   мавқеи  Ӯзбекистонро   дар  ин  моҷаро он қадар  дастгирӣ  намекунад. Вай  зикр  кард, ки  Иттиҳоди  Аврупо ҷонибдори   рушди  устувори  соҳаи  гидроэнергетика ва  мавриди  истифода  қарор  додани  манбаъҳои  дигари  қувваи барқ  дар  Осиёи  Марказӣ мебошад.                Ӯ  ҳамзамон   маслиҳат  медиҳад, ки  нақшаи  сохтмони   чунин  иншоотҳо ва  ҳуҷҷатҳои техникию  иқтисодии  онҳо  бо назардошти  таъсири  чунин  иншоотҳо   ба  муҳити  зист   асоснок  ва  мувофиқа  карда  шаванд.  Илова бар  ин,  Иттиҳоди  Аврупо  тавсия  медиҳад, ки   мамлакатҳои  болооби  дарёҳои   минтақа   ҳаминро  ба  ҳисоб  гиранд, ки сохтмони  чунин  иншоотҳо   ба  мамлакатҳои  поёноб  чи гуна  таъсир  хоҳанд  расонд.              Тибқи  тавсияи  дигари  Иттиҳоди  Аврупо мамлакатҳое, ки   захираҳои    обро бештар  истифода  мебаранд,  бояд  самаранокии  истифодаи онро афзунтар  гардонда,  сифати  обёрии  зироатҳоро  беҳтар  гардонанд. Намояндаи  Иттиҳоди  Аврупо зикр  кард, ки иттиҳоди мазкур дар  ин масъала  танҳо тавсияҳо  пешниҳод  карда  метавонад. Қайд  карда  шуд, ки   коршиносони  Иттиҳоди  Аврупо ба  мақсад  мувофиқ   будани  сохтмони  НБО «Роғун» — ро танҳо  дар  мавриде  муқаррар  карда  метавонанд, ки   Иттиҳоди  Аврупо сохтмони  нерӯгоҳро  маблағгузорӣ  намояд. Вале   тавре ки  маълум  аст,  Иттиҳоди  Аврупо  барои  сохтмони  НБО «Роғун»  маблағ  ҷудо  накардааст.              Доктори  ҳуқуқи  байналмилалии яке  аз  мактабҳои олии  калонтарини  Олмон — Пажӯҳишгоҳи  илмии  ба  номи  Макс  Планка  Неле  Матц – Люк  баҳсу  мунозираи   Ӯзбекистон  ва  Тоҷикистонро   ҳамаҷониба  таҳлил  намуда,  изҳор  намуд, ки   дар  ҷаҳон  роҳу  усулҳои бо  роҳи  маҷбурӣ  манъ  намудани  сохтмони  чунин  иншоотҳо  вуҷуд  надорад.               Ба  истилоҳи дигар,  дар  ҳуқуқи  байналмилалӣ  дар  ин  мавзӯъ танҳо  маслиҳату  тавсияҳо  дода  мешаванд. Вале   ягон  мамлакат  ё  созмони  байналхалқӣ  ин  ё  он  мамлакатро  маҷбур карда  наметавонад, ки   аз  сохтмони  иншооти  барои  ӯ  зарурӣ  даст  кашад. Созмонҳои байналхалқӣ   дар  ин  маврид  танҳо  сохтмони  иншоотҳои  атомиро  манъ  карда  метавонану  халос.              Хабар  дода  мешавад, ки  таҳдиди  Ӯзбекистон  ба  унвони   Тоҷикистон  намояндагони   ин  мамлакатро  ба  тарсу  ҳарос  наандохт.              Муовини  директори Маркази тадқиқоти  стратегии  назди  Президенти Тоҷикистон  Сайфулло  Сафаров  тамасхуромез изҳор  намуд, ки   мактуби  Мирзиёев  дар  бораи  мавқеи   суст   ва  заифии  Ӯзбекистон  шаҳодат  медиҳад. Ба  ақидаи  ӯ,  Тошканд  набояд   ба  қоғазбозӣ  машғул  шавад,  балки   проблемаи  мазкурро  бо  Тоҷикистон  мавриди  муҳокима  қарор  диҳад. Бояд  гуфт, ки  Тоҷикистон   ба  гуфтушунид   тайёр  мебошад  ва  омода  аст, ки  афзалияту   камбудиҳои   сохтмони  нерӯгоҳро   мавриди баррасӣ  қарор диҳад.                Ба  қавли  С.Сафаров,  Душанбе  дар  ин  маврид ба  Тошканд  эрод  гирифта  метавонад, ки  интиқоли  қувваи барқро  ба  баъзе  минтақаҳои  Тоҷикистон  қатъ  намуда,  захираҳои обро   сарфакорона  истифода  намебарад. С.Сафаров  таъкид  намуд, ки  хушк  шудани  Баҳри  Арал  маҳз  гуноҳи  Ӯзбекистон  мебошад,   зеро дар  Ӯзбекистон қисми  зиёди  оби дарёҳои  минтақа танҳо  барои   обёрии  пахтазор  истифода бурда  мешавад.             Мувофиқи  маълумоти  Бунёди  адолати  экологӣ, ки   қароргоҳи  марказии он  дар  Лондон  ҷой дода шудааст,  Ӯзбекистон  56  фоизи   захираҳои  оби  тамоми  минтақаи  Осиёи  Марказиро  истифода мебарад.  Дар  Ӯзбекистон  об  танҳо  барои  обёрии  пахтазор  сарф  карда  мешавад, ки  ҳукумати  ин  мамлакат ҳар  сол  аз  фурӯши  ҳосили он  қариб 1  миллиард  доллар  фоида ба  даст  меорад.               Аз рӯи  маълумоти  Бонки  ҷаҳонӣ,  масоҳати  пахтазори  Ӯзбекистон 1,47  миллион  гектар  буда,  ҳар  сол  барои  обёрии он  20  километри  мукааб  об  ва барои  обёрии  ҳар  гектар  пахтазор  14  ҳазор  метри  мукааб  об  сарф  карда  мешавад.               Дар  маърӯзаи  Бонки  ҷаҳонӣ  гуфта  мешавад, ки   дар  ин  мамлакат  барои  парвариши  пахта  аз меъёр  чандин  баробар   зиёд об  сарф  карда  мешавад.  Ӯзбекистон  тӯли  солҳои  ҳокимияти  шӯравӣ ба  дарозии  28  ҳазор  километр  канал  сохтааст.  Ин каналҳо  тӯли  солҳои  гузашта  харобу  валангор  гардидаанд. Дар  натиҷа  то 60  фоизи  об  ба  пахтазор нарасида,  талаф  меёбад.                    Ин  ҷо   саволе  ба  миён  меояд, ки  Мирзиёев   ва  роҳбари  ӯ  Ислом  Каримов  дар  бораи  истифодаи  сарфакорона  ва  оқилонаи об  андеша  мекарда  бошанд ё  не?  Агар  онҳоро масъалаҳои  экология  ба ташвиш  оварда бошад,  чаро дар давоми  20  соли  истиқлолияти  мамлакаташон  барои барқарор  сохтани  Баҳри  Арал  тадбире  наандешида,  танҳо  аз  пайи  ба  даст  овардани  фоидаи  фурӯши  пахта  шуда,  қисми  зиёди  аҳолии  мамлакат,  аз  ҷумла  бачагонро   ҳамчун  ғулом  истифода  мебаранд.             Мақомоти  Ӯзбекистон  имрӯз  ҳам   шаҳрҳоро  аз  нав  сохта,  дар  Тошканду  Самарқанд  барои   сохтмони  биноҳои нав  ёдгориҳои таърихиро  хароб  месозанд.  Оё   сарфи  маблағ  барои  ин  корҳо  ба  мақсад  мувофиқ  аст?               Ё  барои   якрӯза ба  Тошканд  омадани ситораи  футбол  Криштиану Роналдо  ва одамони  дигари  машҳур  чи  қадар  маблағи  зиёд  сарф  карда  мешавад.  Оё  ин  маблағҳоро   барои   беҳтар  намудани  сифати обёрии  пахта  истифода бурдан   беҳтар  нест?                 Муроҷиати  Ӯзбекистон  ба  созмонҳои  байналхалқӣ  дар  бораи  экспертизаи   сохтмони   иншоотҳои  энергетикӣ  ягон  асоси  воқеӣ  надорад.              Мақомоти  Ӯзбекистон 4  сол  боз  вобаста ба  тирборони оммавии  намоишгарон  дар  шаҳри  Андиҷон  аз  тарафи  қисмҳои  ҳарбии  ҳукуматӣ  аз  3 калима —  тафтиши  мустақили  байналхалқӣ  ба  маънои  томаш   қимоб  шудаанд. Тавре  ки  маълум  аст, қатли оми  Андиҷон  13  майи  соли  2005  рух  дода буд. Ҳамон  вақт  Ӯзбекистон талаби Иттиҳоди  Аврупо  ва  созмонҳои  дигари  байналхалқиро  дар  бораи гузаронидани  тафтиши  мустақили  байналқалқии  ин  воқеа   ба  инобат  нагирифта, аз  иҷрои он  худписандона  сарфи  назар  карда буд.            Вазири  корҳои  хориҷии Ӯзбекистон Владимир  Норов дар  Брюссел  дар  маҷлиси  Иттиҳоди  Аврупо  сухан  карда,  изҳор  намуд, ки  ҳеҷ  кас ҳуқуқ надорад,  ба  корҳои  дохилии Ӯзбекистон  дахолат  кунад. Норов  ҳамон  вақт  дар  бораи  муҷозоти нисбати  Ӯзбекистон  муқаррар намудаи  Иттиҳоди  Аврупо  сухан  ронда,  зикр  карда  буд, ки  муҷозоти  мазкурро  Шумо  ҷорӣ  кардед ва  худатон  онҳоро   бекор  кунед.          Тоҷикистон  ҳам  дар  ин  бобат ба  Ӯзбекистон  пайравӣ  карда,  гуфта  метавонад, ки   на  СММ,  на Иттиҳоди  Аврупо  ва  на  ягон  созмони  дигари  байналхалқӣ ҳақ  надорад,  ба  корҳои дохилии  он  дахолат  кунад. Мақомоти  Тоҷикистон  куштори оммавии одамон барин воқеаҳоро  пинҳон карданӣ  нестанд,  онҳо танҳо  мехоҳанд, ки  халқи  худро  бо  қувваи барқ  таъмин  намуда, хонаҳои  сокинони  мамлакатро  гарм  ва  равшан  созанд.