МАСЛИҲАТИ МУТАХАССИС. Ҷангали туғайи мамнуъгоҳи «Бешаи палангон» омили пешгирии чангу ғубор аст

Сентябрь 27, 2023 08:27

ДУШАНБЕ, 27.09.2023. /АМИТ «Ховар»/. Туғайзор бештар дар ҷойҳое, ки ҷангал ба назар намерасад, нақши онро мебозанд. Онҳо асосан муҳитро аз гармӣ ва ҳар гуна бодҳои афғонӣ ҳифз намуда, дар таносуби мувозинати табиӣ нақши муассир доранд. Чунин изҳори назар намуд ба АМИТ «Ховар» коршиноси масоили экологӣ Ҳасан Асоев.

Тавре қаблан иттилоъ додем, дар иҷлосияи 45-уми Кумитаи мероси умумиҷаҳонии ЮНЕСКО, ки дар Арабистони Саудӣ доир гардид, «Ҷангали туғайи мамнуъгоҳи Бешаи палангон», воқеъ дар ҷануби Тоҷикистон ба Феҳристи мероси умумиҷаҳонии ЮНЕСКО ворид гардид.

Ба андешаи коршиноси тоҷик Ҳасан Асоев, туғайзор асосан барои тозагии ҳавои муҳит ва нигоҳдошти он аз ҳар гуна чангу ғубор хизмат менамоянд. «Ҷангали туғайи мамнуъгоҳи «Бешаи палангон» яке аз гӯшаҳои табиати зебои Тоҷикистон ва макони дорои асрори хоси табиии бисёрасраи эволютсионӣ буда, робитаи тарафайни олами наботот ва ҳайвоноти биёбони туғайзорро дар экосистемаи табиӣ дар худ таҷассум менамояд. Ҷангали туғайи он то ҳол ҳолати табиии худро дигар накардааст ва дар ҳудуди он намудҳои нодир ва дар ҳолати маҳвшавӣ қарордоштаи олами набототу ҳайвонот ҳифз ва нигоҳдорӣ мешаванд. Ҳамзамон туғайзор омили хуби нигаҳдошти ҳавои муҳит аз гарду ғубор ва ифлосшавии он ба шумор мераванд»,-афзуд мавсуф.

Бояд гуфт, ки вақтҳои охир ҳолатҳои хеле зиёд ба амал омадани чангу ғубор ба назар мерасанд. Ба андешаи коршиноси масоили экологӣ,  омили асосии ин ҳолат- кам шудани туғайзор дар табиат ба ҳисоб меравад.  Ҳасан Асоев изҳор медорад, ки агар таъсири боди афғонӣ дар солҳои 30-юм тақрибан 10-15 дақиқа давом мекард, солҳои 60-70-ум он ба 1-2 соат ва аз ин бештар расида буд. Ҳоло давомнокии он ба рӯзҳо расидааст.

«Агар аз нигоҳи илмӣ гӯем, олимон солҳои 30-юм зимни таҳқиқи ин ҳодиса пешгӯӣ намуда буданд, ки агар  пеши роҳи биёбоншавӣ гирифта ва омилҳои сар задани ин ҳолат омӯхта нашавад, эҳтимол ояндаи наздик раванди идомаёбии боди афғонӣ на чанд рӯз, балки ба моҳҳо расад. Яке аз сабабҳои асосии сар задани он дар ҷумҳурии мо- ин кам шудани масоҳати туғайзор мебошад. Мо замоне ин равандро пешгирӣ намуда метавонем, ки барои сабзазоркунии муҳити атроф ва як дараҷа эҳё намудани туғайзори мамлакат тадбирҳои мушаххас андешем»,-афзуд коршинос.

Ёдовар мешавем, ки туғайзор ҳамвориҳои гарми ҷумҳуриро дар бар гирифта, асосан аз буттаву дарахтони туронға, ҷигда, газ ва ғайра иборат мебошад. Ба туғай гиёҳҳои хӯшадори қадбаланд- най, сарнай, найшакари худрӯй хос мебошанд.

Ба андешаи коршиноси масоили экологӣ Ҳасан Асоев, туғайзор масоҳатеро меноманд, ки дар он найзор нумӯъ намудааст. «Туғайзор асосан муҳитро аз гармӣ ва ҳар гуна бодҳои афғонӣ ҳифз намуда, дар таносуби мувозинати табиӣ нақши муассир доранд. Агар зимни сабзазоркунии ҷумҳурӣ аз дарахтони маҳаллӣ, аз ҷумла чинор, маҷнунбед истифода бурда шавад, ба манфиати кор мебуд, зеро ин растаниҳо дар нигоҳдошти чангу ғубор то андозае саҳм дошта метавонанд»,-шарҳ дод коршинос.

Бояд гуфт, ки тайи чор соли охир — солҳои 2020-2023 такроршавии чунин хокборишҳо ва тӯфонҳои чангӣ дар Тоҷикистон афзуда, зарар ва оқибатҳои он ба мушоҳида мерасанд. Вале, ба гуфтаи коршинос Ҳасан Асоев, дар айни замон сабаб, оқибат ва таркиби ин тӯфонҳо пурра омӯхта нашудааст ва он аз олимон таҳқиқоти иловагӣ талаб менамояд. «То даме, ки сабабу оқибатҳои таъсири манфии ин ҳодиса омӯхта ва таҳқиқ нашавад, наметавон пеши роҳи онро гирифт. Таҳқиқи ин ҳодиса то солҳои 60-уми асри гузашта анҷом дода шудаасту халос. Хуб мешуд, агар он пурра ва дақиқ таҳқиқу баррасӣ  мешуд»,-изҳор медорад Ҳ.Асоев.

Ба таъкиди коршиносони соҳа, ҳудуди давлатҳои Осиёи Марказӣ бо иқлими континенталии ба худ хос бештар ба таъсири харобиовари тӯфонҳои хокӣ ва регӣ дучор меояд. Мушкилоти таназзули замин ва биёбоншавӣ дар ҳудуди Тоҷикистон низ ба назари онҳо сол то сол бештар хусусияти муҳим гирифта истодааст. Зеро тағйирёбии иқлим, нобуд намудани ҷангалҳо, усулҳои номатлуби обёрӣ, истифодаи аз ҳад зиёди заминҳои кишоварзӣ ба паст шудани сатҳи истифодаи замин оварда расонида, дар навбати худ таъсири чангу ғубор сабаби паст гаштани ҳосилнокии зироати кишоварзӣ мегардад.

Шаҳлои САДРИДДИН,
АМИТ «Ховар»,

АКС: АМИТ «Ховар»

Сентябрь 27, 2023 08:27

Хабарҳои дигари ин бахш

КИТОБ-МУАРРИФИ ДАСТОВАРДҲОИ АДИБОН. Бардошт аз баргузории Намоишгоҳи байналмилалии «Китоби Душанбе»
Сарвари давлат: «Меҳргон яке аз муҳимтарин ҷашнҳои табиӣ ва фарҳангии мо – тоҷикон аст»
МАСЛИҲАТИ МУТАХАССИС. Истеъмоли биринҷ ҷисми инсонро фарбеҳ менамояд
МЕҲРГОН ЯКЕ АЗ ИДҲОИ БОСТОНИИ МИЛЛАТ. Иқтибосҳо аз суханрониҳои Президенти Тоҷикистон оид ба аҳамияти ин ҷашн
СИТОРАИ ТОБНОК ДАР САМОИ СИНАМО. Офаридаҳои баландмазмун ба Бахтиёр Худойназаров шуҳрати ҷаҳонӣ бахшид
ТАНБАШАВИИ РОҲ. Барои аз байн бурдани ин мушкилӣ чӣ бояд кард?
ИДИ МЕҲРГОН-МЕРОСИ НИЁГОН. Давоми таърих дар фарҳанги мардум арзишҳои озмудашудаи миллат побарҷо мондаанд
КУМАКҲОИ УНВОНИИ ИҶТИМОӢ. Ба қишри осебпазири Тоҷикистон беш аз 917 миллион сомонӣ кумак расонида шуд
Меҳргон иди кишоварзону олимон, иди фаровонӣ, шодию нишот, дӯстӣ, ваҳдату ягонагӣ ва меҳру садоқат аст
Тақвияти ҳамгироии минтақавӣ дар партави ҳамоиши «Осиёи Марказӣ-Русия» ва ҷаласаи Шурои сарони кишварҳои ИДМ дар Тоҷикистон
Тоҷикистон дар таҳкими ҳамкории сиёсӣ, иқтисодӣ ва башардӯстона дар доираи ИДМ саҳми назаррас дорад
ИМРӮЗ — РӮЗИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ ЗАНОНИ ДЕҲОТ. Фаъолияти Раҳима Салимова дар деҳа намунаи ибрат аст