БАРДОШТ АЗ ПАЁМ. Ҳадафи олии сиёсати давлати Тоҷикистон таҳияи зиндагии шоиста барои аҳолӣ мебошад

ДУШАНБЕ, 26.02.2025 /АМИТ «Ховар»/. Дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон  28 декабри соли 2024 таъкид гардид, яке аз ҳадафҳои  афзалиятнок дар фаъолияти давлату Ҳукумати   Тоҷикистон рушди  иқтисодии  мамлакат ва   ба ин васила беҳтар намудани сатҳу сифати зиндагии мардум мебошад.  Ин матлабро ректори Донишкадаи байналмилалии Данғара, доктори илмҳои иқтисодӣ, профессор Абдулмаҷид Сафозода  дар мақолааш, ки ба  АМИТ «Ховар» ворид гардидааст, иброз доштааст. Дар идомаи мақола профессор чунин изҳори назар кардааст:

— Имрӯзҳо Ҷумҳурии Тоҷикистон дар марҳалаи нави рушд қарор дошта, бо истифода аз стратегияи дуруст ва амалисозии барномаҳои иқтисодию иҷтимоии ҷумҳурӣ тавонист дар муддати кӯтоҳ дар роҳи пешрафт ва тараққиёти соҳаҳои мухталифи хоҷагидорӣ дастовардҳои назаррас ба даст оварад. Инчунин бо назардошти самтҳои пешрафтаи сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ имрӯзҳо  Тоҷикистон метавонад дар арсаи байналмилалӣ нақши муҳим дошта бошад, ки Президенти Тоҷикистон дар Паём ба онҳо эътибори ҷиддӣ доданд, ба монанди таҳкими муносибатҳо бо дигар давлатҳо ва ташкилоти байналмилалӣ, тақвияти робитаҳои иқтисодию иҷтимоӣ, дастгирии соҳаҳои хоҷагидорӣ ва дигар бахшҳо.

Бо назардошти таҳдидҳои берунӣ ва омилҳои мураккабе, ки имрӯзҳо ҷаҳонро фаро гирифтаанд,  Тоҷикистон бояд тадбирҳои ба вуқуъ пайвастаро дар соҳаи иқтисоди миллӣ амалӣ намояд. Ин кӯшишҳо бояд ба таври пурсамар ба амнияти миллӣ, рушди устувори иқтисодӣ ва беҳтар кардани сифати зиндагии аҳолӣ равона карда шаванд. Агар ҳамаи он ҳадафу тадбирҳои банақшагирифта самаранок амалӣ шаванд, Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад бо нигоҳ доштани устуворӣ ва самаранокии иқтисодӣ дар сатҳи байналмилалӣ мавқеи худро мустаҳкам намояд.

Ҳукумати Тоҷикистон дар марҳалаи хеле муҳим ва тақдирсоз барои рушди мамлакат қарор дорад. Бо истифода аз тамоми захираву имконияти мавҷуд давлат ба таври пайваста кӯшиш менамояд, ки шароити зиндагии мардумро дар сатҳи баланд таъмин намояд. Бо ин мақсад дастур ва стратегияҳои гуногуни иқтисодӣ ва иҷтимоии ҷумҳурӣ амалӣ шудаанд, ки мақсад аз онҳо беҳтар кардани сатҳу сифати зиндагии мардум ва рушди устувории он мебошад.

Бояд гуфт, ки мақсад ва барномаҳои Ҳукумати ҷумҳурӣ на танҳо ба беҳтар кардани омилҳои иқтисодӣ, балки инчунин ба баланд бардоштани сатҳи зиндагии мардум, таъмини таълими босифат, ташкили ҷойи нави кор ва ба таври умум баланд бардоштани иқтидори инсонӣ равона шудаанд. Ба ин васила, Ҳукумати мамлакат кӯшиш мекунад, ки дар сафи мамлакатҳои пешрафта қарор гирад ва беҳбудиҳо дар ҳаёти мардумро ҳамеша дар мадди назар гузорад.

Дар панҷ соли охир  Тоҷикистон бо амалӣ намудани нақшаҳо ва барномаҳои афзалиятноки сармоягузорӣ ва рушди иқтисодӣ ба самти беҳбуди шароити зиндагии мардум ва таъмини рушди устувор ҳаракат намуд.

Ҳукумати ҷумҳурӣ бо истифода аз тамоми захираҳои буҷети давлат ва сармояи дохилию хориҷӣ беш аз 197 миллиард сомонӣ барои татбиқи лоиҳаҳои мухталифи афзалиятноки иҷтимоӣ, аз қабили самтҳои рушди инфрасохтор, соҳаҳои иҷтимоӣ, бунёди корхонаҳои истеҳсолӣ ва амалисозии лоиҳаҳои муҳим дар бахшҳои гуногуни иҷтимоӣ равона намудааст.

Президенти ҷумҳурӣ дар Паём хизмати шоёни соҳибкорони ватаниро баръало иброз намуда, таъкид доштанд, ки барои иҷрои нақшаи ободонию бунёдкорӣ ба истиқболи ҷашни 35-солагии Истиқлолияти давлатӣ беш аз 20 миллиард сомонӣ аз ҳисоби соҳибкорон, шахсони саховатпеша ва сокинони ватандӯсту бонангу номуси ҷумҳурӣ масраф гардидааст. Ин маблағҳо барои сохтмони роҳҳо, иншооти таълимӣ, тиббӣ, фарҳангӣ, сохтмони манзилҳо ва дигар лоиҳаҳои муҳими иҷтимоӣ равона шудаанд, ки дар маҷмуъ ба рушду равнақи иқтисодии мамлакат ва баланд бардоштани сатҳу сифати зиндагии мардум мусоидат намудаанд.

Афзоиши соҳаҳои гуногун ва дастгирии давлатии ин лоиҳаҳо нишон  медиҳад, ки Тоҷикистон дар роҳи сохтмони давлати соҳибистиқлолу рушдёбанда ва ба даст овардани муваффақияти ҷиддӣ дар ҳамаи бахшҳо бо истифода аз имконияти сармоягузории дохилию хориҷӣ ба таври назаррас амал мекунад.

Корҳои анҷомёфта дар самти рушди иҷтимоӣ ва иқтисодии ҷумҳурӣ дар солҳои охир аҳамияти назаррас пайдо намуда, дар баланд бардоштани нишондиҳандаҳои пешбинишудаи рушди мамлакат нақши муҳим доштанд.

Дар натиҷаи амалисозии тадбирҳои мушаххас ва стратегияҳои самарабахш даромади пулии аҳолӣ дар ҷумҳурӣ дар давраи солҳои 2019 то 2024 ба таври назаррас афзоиш ёфт. Аз 48 миллиард сомонии соли 2019 ин рақам соли 2024 ба 147 миллиард сомонӣ расид, ки ба маънои 3 баробар зиёд шудани ҳаҷми умумии даромади аҳолӣ мебошад. Ин натиҷа нишон медиҳад, ки иқтисоди ҷумҳурӣ бо суръат рушд ёфта, зиндагии мардум беҳтар шудааст. Дар баробари афзоиши ҳаҷми умумии даромади миллӣ дигар нишондиҳандаҳои муҳими иқтисодӣ низ ба таври назаррас тағйир ёфтанд. Музди миёнаи меҳнат дар ин давра беш аз 1,8 маротиба афзоиш ёфт, ки ба маънои беҳтаршавии шароити молиявии мардум ва баланд шудани сифат ва миқдори таъминот бо маҳсулоти зарурии рӯзмарра мебошад. Ҳамчунин андозаи миёнаи нафақа низ 1,5 маротиба зиёд гашт, ки ин ба маънои беҳтар шудани шароити зиндагии пиронсолон ва шахсони маъюб мебошад.

Таҳти таъсири тадбирҳои хосса, аз ҷумла пешниҳоди Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соли 2024 якчанд муассисаи давлатӣ ва мақомоти ҳифзи ҳуқуқ низ даромад ва музди меҳнати худро афзоиш доданд. Аз аввали соли 2024 маоши хизматчиёни ҳарбӣ, ҳайати шахсии қаторӣ ва роҳбарикунандаи мақомоти корҳои дохилӣ, прокуратура ва дигар мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар ҳаҷми 40 фоиз баланд бардошта шуд, ки ин барои рушди соҳаҳои марбут ба амният ва ҳуқуқ ба таври мустақим мусбат таъсир мерасонад.

Ин ҳама нишонаҳои рушд ва амалӣ намудани сиёсати дурусти оқилонаи иқтисодӣ нишон медиҳанд, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба рушди инноватсионӣ, беҳтар кардани шароити иҷтимоии аҳолӣ ва таъмини рушди устувор диққати ҷиддӣ медиҳад.

Аз моҳи июли соли 2024 дар ҷумҳурӣ ба муҳимтарин сохторҳо доир ба беҳтар гардидани ҳолати иқтисодию иҷтимоӣ таваҷҷуҳи хосса дода шуда, барои беҳтар намудани шароити зиндагии аҳолӣ ва дастгирии хизматчиёни давлатӣ, кормандони ташкилоту муассисаҳои буҷетӣ ва донишҷӯён асосҳои устувор гузошта шуд. Маоши кормандони давлатӣ, стипендияҳо ва нафақаҳо дар ин сол бо афзоиши назаррас – 40 фоиз барои стипендияҳо ва 30 фоиз барои нафақаҳо зиёд карда шуд. Ин тадбирҳо на танҳо манфиатҳои иҷтимоии шаҳрвандонро таъмин мекунанд, балки шароити иқтисодии мамлакатро низ мустаҳкам менамоянд.

Тавассути амалӣ намудани ин иқдоми муҳим, ки дар заминаи таҳлилҳои мукаммали иқтисодӣ ва равандҳои ҷаҳонии молиявӣ бо мақсади муҳофизат кардани сатҳи зиндагӣ ва кам кардани таъсири манфии таваррум амалӣ гашт, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тавонист сатҳи таваррумро соли 2024 дар марҳалаи муътадил нигоҳ дорад, яъне дараҷаи он то 3,6 фоиз нигоҳ дошта шуд. Ин нишондиҳанда далели он аст, ки сиёсати иқтисодии давлат ба таври самаранок ба барҳам додани хатару таҳдидҳои иқтисодӣ дар ҷумҳурӣ нигаронида шудааст.

Ин тағйирот воқеан нишон медиҳад, ки дар панҷ соли охир Ҳукумати ҷумҳурӣ барои муътадил нигоҳ доштани сатҳи таваррум иқдоми муассир анҷом додааст. Аз соли 2020 то 2024 маоши кормандони соҳаҳои буҷетӣ чор маротиба зиёд шуда, дар маҷмуъ то 100 фоиз афзоиш ёфт. Дар ҳамин вақт сатҳи таваррум ё баландшавии нархҳои истеъмолӣ дар ин муддат ҳамагӣ 29 фоизро ташкил намуд. Ин боиси кумак ба фароҳам овардани шароити беҳтари зиндагии аҳолии мамлакат гардид.

Вазифаи маоши хизматчиёни давлатӣ ва кормандони буҷетӣ ҳамеша бо ҳаёти иҷтимоии ҳар фарди ҷомеа тавъам аст. Аз ин рӯ, сиёсати давлат дар самти баланд бардоштани маоши кормандони буҷетӣ ва дигар қисмҳои ҷомеа, ки тибқи нияту мақсади дарозмуддат амалӣ мешавад, кумаки муҳим барои таъмини суботи иқтисодӣ ва иҷтимоии ҷумҳурӣ мебошад.

Таъмини суботи иқтисодӣ дар сатҳи умумӣ дар маҷмуъ ба коҳиш ёфтани сатҳи камбизоатӣ ва баланд шудани стандартҳои зиндагии мардум сабаб гардид.

Дар Паём ба Маҷлиси Олӣ Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иброз доштанд, ки «бо вуҷуди ҳамаи дастовардҳои назаррас ва пешравиҳои муҳим, ки дар бахшҳои иқтисодию иҷтимоии ҷумҳурӣ дида мешавад, Ҳукумати мамлакат ва ниҳодҳои давлатӣ вазифадор гардиданд, ки соли 2025 низ ба таҳкими рушди иқтисодӣ ва ҳамоҳангии тамоми стратегияҳои рушди давлатӣ диққати ҷиддӣ диҳанд. Вазорату кумитаҳо ва идораҳои давлатӣ вазифадор гардиданд, ки иҷрои саривақтию босифати барномаю нақшаҳои таҳияшудаи иқтисодӣ ва иҷтимоиро таъмин намуда, дар натиҷа рушди умумии иқтисоди мамлакатро дар сатҳи на камтар аз 8 фоиз барои соли 2025 амалӣ намоянд».

Дар ҳамин замина яке аз самтҳои муҳими фаъолияти ҳукумат барои соли 2025- ин пешгирӣ аз таъсири хавфҳои эҳтимолии иқтисодӣ ба ҷумҳурӣ мебошад. Барои ин, чораҳои мушаххас ва устувор оид ба таҳкими иқтисоди «сабз» — яъне истифодаи захираҳои табиӣ дар якҷоягӣ бо нигоҳубини муҳити зист, нақш ёфтан ва мукаммал намудани равандҳои рақамикунонии хизматрасониҳои давлатӣ ва тарғиби ҳисоббаробаркуниҳои ғайринақдӣ, ки дар шароити муосир ҳамчун омили муҳими самарабахши иқтисодиёти миллӣ нақш мебозанд, дар назар дошта шудааст.

Ин тадбирҳо барои нигоҳ доштани суботи иқтисодӣ на танҳо самарабахш мебошанд, балки ба рушди устувори такрористеҳсолии иқтисоди миллӣ ва паст кардани вобастагӣ аз шаклҳои қарзи молиявӣ кумак хоҳанд кард. Илова бар ин, ташкил кардани корхонаҳои нави истеҳсолӣ ва фароҳам овардани ҷойи кори нав дар соҳаҳои калидӣ ба баланд бардоштани рақобатпазирии маҳсулоти ватанӣ ва тақвияти иқтидори содиротии ҷумҳурӣ таъсири мусбат мерасонад.

Инчунин аз рӯи нақшаҳои идоракунӣ бояд таваҷҷуҳ ва барномарезӣ дар самти сарфакорона истифода бурдани иқтидори мавҷуда ва таъмин кардани самаранокии кор дар соҳаҳои муҳими истеҳсолот ва хизматрасонӣ афзоиш ёбад. Ҳукумати мамлакат ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ вазифадор мегарданд, ки дар баробари таҳия ва амалисозии сиёсати рушди иқтисодӣ ба фароҳам овардани имконияти таълимӣ ва касбӣ барои аҳолии ҷумҳурӣ таваҷҷуҳ намоянд, то онҳо дар рушди иқтисоди мамлакат ва баланд бардоштани сифати зиндагӣ нақши муҳим гузоранд.

Дар Паём Президенти Тоҷикистон Вазорати рушди иқтисод ва савдоро дар ҳамкорӣ бо дигар вазорату идораҳо ва мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатӣ бо мақсади таҳкими рушд ва амалӣ намудани ҳадафҳои стратегӣ вазифадор намуданд, ки лоиҳаи «Барномаи миёнамуҳлати рушд барои солҳои 2026-2030»-ро таҳия намуда, ба Ҳукумати мамлакат пешниҳод намояд. Ин барнома, ки дар асл нақшаи амалӣ барои давраи миёнамуддат мебошад, муҳимтарин самтҳои рушд ва мувозинати иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва технологиро дар бар мегирад, ки барои таъмини устувории ҷумҳурӣ дар сатҳҳои глобалӣ зарур аст.

Дар доираи ин лоиҳа таъкид ба масъалаи рушди сармояи инсонӣ хоҳад шуд. Ин масъала аҳамияти беназир дорад, зеро сармояи инсонӣ – яъне пешрафт дар таълим, касбомӯзӣ ва инноватсия яке аз омилҳои асосии рушди устувор мебошад. Ин ҷо масъалаи таълимоти касбӣ, таҳияи барномаҳои таълимии мувофиқ ва рушди маҳоратҳои нави шаҳрвандон ба хотири омодасозии кадрҳои баландихтисос ва қобили рақобат дар бозори ҷаҳонӣ дар назар аст.

Ба ҷуз ин ба тақвияти иқтидори истеҳсолӣ ва истифодаи технологияҳои муосир аҳамияти вижа дода мешавад. Бо эътибор ба талаботи рақобатпазирии ҷаҳонӣ ҷумҳурӣ бояд дар истеҳсолот ва истифодаи техникаи нав ва муосир, ки қобилияти истеҳсолии ҷумҳуриро афзоиш медиҳад, диққат дод. Раванди рақобатпазир гардидани маҳсулоти ватанӣ, ташкили корхонаҳои истеҳсолӣ ва баланд бардоштани сифати молу маҳсулот аз ҷумлаи корҳои муҳим ба ҳисоб меравад. Иҷрои ин чорабиниҳо дар умум ба таъмин намудани рушди иқтисодиёти миллӣ ва баланд бардоштани иқтидори содиротии мамлакат мусоидат менамояд.

Дар доираи Барномаи миёнамуҳлати рушд инчунин ба пайванди илм ва истеҳсолот ва ташаккул додани иқтисодиёти ба дониш ва ихтироъкорию навоварӣ асосёфта диққати аввалиндараҷа дода мешавад. Ин нукта ба маънии ташкили марҳилаҳои мукаммали таҳқиқот ва ихтирооти нави илмӣ дар ҷараёни истеҳсолот мебошад, ки барои рақобатпазирии истеҳсолот ва устувор кардани иқтисоди миллӣ зарур аст. Ҳадаф, таъмини рушди иқтисоди ҷумҳурӣ тавассути таҳияи инноватсия ва пешрафти илмӣ дар соҳаҳои мухталифи истеҳсолот мебошад.

Бо назардошти ҳамаи ин ҷанбаҳо «Барномаи миёнамуҳлати рушд барои солҳои 2026-2030» марҳалаи нав ва муҳим дар таърихи иқтисодии ҷумҳурӣ хоҳад буд, ки барои таҳкими иқтидори истеҳсолӣ, рақобатпазирии маҳсулот ва истифодаи маърифат дар истеҳсолот заминаи устувор мегузорад. Ин барнома на танҳо ба рушди иқтисоди миллӣ, балки ба равнақи ҷомеа ва беҳтар шудани шароити зиндагии аҳолии мамлакат таъсири мусбат мерасонад.

АКС: АМИТ «Ховар»