رستم حیدراف: امامعلی رحمان یکی از معماران سازمان همکاری شانگهای است

دوشنبه، 23.04.2021 /”خاور”/. سازمان همکاری شانگهای بیستمین سالگرد تاسیس خود را در سال 2021 جشن می گیرد که مصادف با ریاست فعلی تاجیکستان در این سازمان معتبر بین المللی است.

رهبران کشورهای موسس سازمان همکاری شانگهای نقش مهمی در شکل دهی به اصول و اهداف صلح آمیز سازمان همکاری شانگهای داشتند. یکی از معماران این سازمان محترم امامعلی رحمان، رئیس جمهور جمهوری تاجیکستان است که سهم بسزای در شکل گیری و توسعه سازمان همکاری شانگهای دارد. در این زمینه رستم حیدراف، دکتر علوم فلسفه، معاون رئیس دانشکده فلسفه، سیاسی و حقوق به نام بهاءالدین اف فرهنگستان ملی علوم تاجیکستان مقاله خودرا در آژانس ملی اطلاعاتی تاجیکستان منتشر کرد.

سازمان همکاری شانگهای بازیگر برجسته در اوراسیا است

مساحت کل کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای حدود 34.3 میلیون مترمربع یا 61 درصد از کل قلمرو اوراسیا است و جمعیت آنها بیش از 3.6 میلیارد نفر یا 43.8 درصد از کل جمعیت کره زمین است. منطقه سازمان همکاری شانگهای 55 درصد از تولید ناخالص ملی جهان را تولید می کند، 40 درصد تجارت جهانی متمرکز است. این سازمان همیشه خود را به عنوان یک بستر بین المللی چند منظوره برای گفتگو و تعامل به نام صلح، رفاه مشترک و ثبات در اوراسیا قرار داده است. توجه به این سازمان در حال افزایش است، کشورهای بیشتری برای عضویت در آن تلاش می کنند. امروز سازمان همکاری شانگهای 28 کشور جهان را متحد می کند، از جمله:

– کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای (هند، قزاقستان، قرقیزستان، چین، پاکستان، روسیه، تاجیکستان، ازبکستان)؛

– کشورهای ناظر (افغانستان، بلاروس، ایران، مغولستان)؛

– شرکای گفتگو (ارمنستان، آذربایجان، کامبوج، نپال، ترکیه، سریلانکا)؛

– کشورهای که به عنوان کشورهای ناظر برای شرکت در سازمان همکاری شانگهای درخواست کرده اند (بنگلادش، سوریه، مصر، اسرائیل، مالدیو، اوکراین، عراق، ویتنام، بحرین، قطر).

سازمان همکاری شانگهای در حال تبدیل شدن به یک بازیگر برجسته در اوراسیا و یک بستر جذاب برای همکاری با افزایش اقتدار بین المللی خود به لطف اصول صلح آمیز خود است.

رهبران کشورهای موسس سازمان همکاری شانگهای نقش مهمی در شکل گیری اصول و اهداف صلح آمیز سازمان همکاری شانگهای دارند.

رئیس جمهور تاجیکستان نویسنده ایده تبدیل پنجگانه شانگهای به سازمان همکاری شانگهای است

امامعلی رحمان، رئیس جمهوری تاجیکستان یکی از معماران سازمان است که سهم بسزایی در شکل گیری و توسعه سازمان همکاری شانگهای دارد. در این زمینه، توجه به ابتکار رئیس جمهور تاجیکستان برای تبدیل “پنجگانه شانگهای” به سازمان همکاری شانگهای بسیار ضروری است. در جلسه رهبران پنجگانه شانگهای در دوشنبه در تاریخ 5 ژوئیه سال 2000، با استفاده از حق ریاست جمهوری تاجیکستان، امامعلی رحمان، رئیس جمهوری تاجیکستان با قدردانی بسیار از نقش سازمان، ایده تبدیل پنجگانه شانگهای به بستر چند منظوره همکاری بین المللی منطقه ای – سازمان همکاری شانگهای را پیشنهاد کردند.

رئیس جمهور تاجیکستان درک کرد که در دوره تلاطم و بی ثباتی در سیستم روابط بین الملل، جهانی سازی و چالش های “تک قطبی”، تلاش برای ترسیم نقشه ژئوپلیتیک در اوراسیا، یک سازمان بین المللی موثر لازم است که می تواند تلاش های کشورهای فضای اوراسیا در تضمین حقوق کشورهای مستقل برای توسعه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را به اجرا درارد. دوره شکل گیری سازمان همکاری شانگهای همزمان با وجود کوتاه مدت جهان به اصطلاح “تک قطبی” مصادف بود. با این حال، این “جهان تک قطبی” شانسی برای زندگی طولانی نداشت، زیرا دنیای مدرن متشکل از بسیاری از فرهنگ ها و شیوه های سیاسی و همچنین کشورهای است که تجربه تاریخی خود را در مورد دولت سازی و ملت سازی دارند. امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان که متوجه این موضوع بود، به عنوان یک طرفدار حقیق سیستم چند مرکزیت نظم جهانی، در تصمیم گیری تاریخی برای ایجاد سازمان همکاری شانگهای شرکت کرد و یکی از معماران آن شد، زیرا این سازمان قرار بود هسته یک جهان چند قطبی باشد.

روابط بین الملل باید مبتنی بر اصول دموکراسی، آزادی انتخاب باشد که گزینه های مختلفی برای توسعه دولت های ملی را در بر داشته  باشد. کشورهای جامعه جهانی باید گزینه های مختلفی برای انتخاب توسعه ملی خود داشته باشند. مجاز نیست که در سیستم مدرن روابط بین الملل فقط یک گزینه برای توسعه در چارچوب عملکرد “جهان تک قطبی” وجود داشته باشد و هر یک از نیروهای سیاسی شرایط و سناریوی توسعه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را به همه کشورهای حاکم جامعه جهانی دیکته کند.

امامعلی رحمان، رئیس جمهوری تاجیکستان کاملا متقاعد شده بود که وجود مراکز سیاسی بسیاری در دنیای مدرن تضمینی برای توسعه تکثر سیاسی و حفظ تنوع سیاسی در صحنه بین الملل است. فرهنگ ها و شیوه های مختلف سیاسی باید و می توانند یکدیگر را تکمیل و غنی سازی کنند، زیرا در دوره های مختلف تاریخ توسعه بشری تحت تاثیر عوامل مختلف ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئوفرهنگی شکل گرفته اند. بنابراین، ظهور سازمان همکاری شانگهای در سیستم روابط بین الملل یک روند طبیعی و بازتابی از موقعیت کشورهای دارای فرهنگ باستانی دولت سازی بود و می ماند.

امروز، سازمان همکاری شانگهای کل مجموعه ای از تنوع سیاسی، فرهنگ ها و شیوه های سیاسی جهان را ارائه می دهد که قادر به یافتن نقاط تماس سیاسی و نزدیک شدن در بسیاری از مسائل تامین صلح و ثبات در منطقه ما است. در عین حال، سازمان همکاری شانگهای شرایط سیاسی خود را به هیچ کشوری در جامعه جهانی القا نمی کند و سعی در تحمیل اصول و قواعد بازی خود ندارد.

ابتکارات صلح و ثبات

یکی از اولویت های فعالیت امامعلی رحمان، رئیس جمهوری تاجیکستان این ترویج ابتکاراتی با هدف تقویت صلح و ثبات، جلوگیری از تهدیدها و چالش های منطقه و همچنین توسعه روابط تجاری و اقتصادی، نوآوری ها و دستاوردهای اندیشه علمی بود.

رئیس جمهور تاجیکستان یکی از اولین رهبران سیاسی سازمان همکاری شانگهای، توجه به موضوعات مبارزه با افراط گرایی مذهبی، سیاسی و خشن، تروریسم بین المللی و قاچاق مواد مخدر را آغاز کرد. رئیس جمهوری تاجیکستان در تهیه اسناد مهمی مانند کنوانسیون شانگهای در مبارزه با تروریسم، تجزیه طلبی و افراط گرایی (2001)، کنوانسیون سازمان همکاری شانگهای علیه تروریسم، برنامه همکاری کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در زمینه مبارزه مشارکت فعال داشت. علیه تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی برای سال های 2013 تا 2015، کنوانسیون سازمان همکاری شانگهای برای مقابله با افراط گرایی (2017). در طول دوره 20 ساله حیات سازمان همکاری شانگهای، ابتکارات سازنده امامعلی رحمان در زمینه مبارزه با تروریسم بین المللی و منابع تامین مالی آن، لحن تعیین شده و بردار بعدی فعالیتهای ساختارهای مربوطه سازمان همکاری شانگهای را تعیین کرد.

در تاریخ 17 ژوئن سال 2004، امامعلی رحمان، رئیس جمهور جمهوری تاجیکستان در سخنرانی خود در اجلاس سازمان همکاری شانگهای در تاشکند (ازبکستان)، خاطرنشان کرد: بدون شک، یکی از فعالیت های سازمان همکاری شانگهای باید مبارزه با تروریسم، جدایی طلبی، افراط گرایی و تهدید به مواد مخدر باشد. اگر ما در مورد خود مبارزه صحبت می کنیم، پس این مبارزه باید علیه تروریسم و ​​عللی که منجر به گسترش فعالیت های این پدیده نامطلوب می شود، انجام شود. تاجیکستان به عنوان کشوری که در مرکز این مبارزه قرار دارد، از جامعه جهانی می خواهد تا در مبارزه با قاچاق مواد مخدر تلاش کنند. کشور ما نه تنها از خود، بلکه از کشورهایی که در مسیر قاچاق مواد مخدر قرار دارند، نیز محافظت می کند.

تاریخ نشان داده است که موضع رئیس جمهور تاجیکستان در این مورد موجه است، زیرا تا زمانی که منابع مالی تروریسم بین المللی و افراط گرایی از بین نرود، مبارزه با آنها بی نتیجه خواهد بود.

موضع قاطع و تغییرناپذیر تاجیکستان در مقابله با تروریسم توسط رئیس جمهور تاجیکستان در اجلاس سازمان در شانگهای (چین) در 14 ژوئن 2006 ابراز شد. سپس رئیس جمهور کشورمان خاطرنشان کرد: اهمیت تامین ثبات و امنیت منطقه آسیای میانه و کل قلمرو سازمان در برابر تهدیدات جدید و پدیده های مدرن در حال افزایش است. تلاش ها برای تشدید تنش ها در منطقه همچنان ادامه دارد. نیروهای ویرانگر از قصد خود برای یافتن راههای جدید استفاده از “سه شر” در فضای ژئوپلیتیک اروپا و آسیا فروگذار نمی کنند. در تاجیکستان که این همه وحشت را تجربه کرده است، به خوبی شناخته شده است که افراط گرایی سیاسی و تروریسم بین المللی چقدر آزار دهنده است.

جامعه جهانی متقاعد شده است که تروریسم بین المللی با تغییرات در سراسر جهان سازگار می شود و روش ها و ابزارهای نفوذ را بهبود می بخشد، منابع جدید و منابع مالی را پیدا می کند.

تروریسم بین المللی و افراط گرایی مذهبی به طور مداوم در حال تغییر و تحول هستند و با تغییر شرایط اقتصادی – اجتماعی و نظامی – سیاسی جهان سازگار می شوند.

به عنوان مثال، سازمانهای تروریستی و رادیکال مذهبی از اولین کسانی بودند که فعالیتهای خود را دیجیتالی کردند و شروع به ایجاد محتوای مخرب در تمام شبکه های اجتماعی کردند. مخاطبان اصلی آنها جوانان بودند. سازمان های تروریستی و مذهبی – افراطی فناوری های دستکاری آگاهی و احساسات مذهبی جوانان را بهبود بخشیده اند.

ایدئولوژی افراط گرایی مذهبی، پخش شده در شبکه های اجتماعی، ترکیبی از ارزش های شبه مذهبی، عاشقانه گانگستری است که با در نظر گرفتن روانشناسی جوانان ایجاد شده است. چنین خرابکاری های دیجیتالی با کمک مطالب اطلاعاتی در اینترنت انجام می شود و هدف آن تغییر شکل دادن ذهن جوانان است. باید به عنوان بالاترین تهدید برای امنیت دولت های ملی ارزیابی شود.

در سالهای آینده، سازمان همکاری شانگهای باید به محافظت از فضای اطلاعاتی خود بپردازد. چین، روسیه و هند به عنوان پیشرفته ترین کشورهای سازمان همکاری شانگهای می توانند به تلاش خود برای ایجاد سازوکارها و فن آوری های محافظت از فضای مجازی در منطقه سازمان همکاری شانگهای بپیوندند.

امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان بارها خواستار هماهنگی برای مقابله با تهدیدات فضای مجازی شده است. رئیس جمهور تاجیکستان در جلسه شورای سران سازمان همکاری شانگهای در تاریخ 10 نوامبر سال 2020، خاطرنشان کرد: صلح و امنیت پایدار در فضای سازمان همکاری شانگهای کلید پیشرفت موفقیت آمیز ماست.

ادامه کار مشترک هدفمند در مبارزه با تهدیدات جهانی و چالش های امنیتی ضروری است.

اقدامات جمعی مستلزم مقابله با گسترش ایدئولوژی رادیکال، به ویژه در میان جوانان، و همچنین استفاده از فن آوری های جدید برای اهداف جنایی، از جمله منابع اینترنتی است.

سازمان همکاری شانگهای در حل مسئله افغانستان

یکی دیگر از زمینه های مهم فعالیت امامعلی رحمان در سازمان همکاری شانگهای جستجوی سازوکارهایی برای حل و فصل مسالمت آمیز بحران سیاسی در افغانستان است.

افغانستان امروز از حیث یک کشور ناظر در سازمان همکاری شانگهای برخوردار است و علاقه مند به تعمیق روابط با این سازمان است.

برقراری آشتی ملی و بهبود اقتصادی در افغانستان وظیفه مهمی برای سازمان همکاری شانگهای است.

کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای می توانند و باید در برقراری صلح در این کشور سهیم باشند. این کشور از توان اقتصادی، اجتماعی و منابع قدرتمندی برخوردار است و در صورت دستیابی به صلح می تواند سهم شایسته ای در توسعه منطقه داشته باشد. اما به دلیل موقعیت جغرافیایی، افغانستان به هدف بازی های ژئوپلیتیکی برخی ابرقدرت ها تبدیل شده است و برای دهه های زیادی نتوانسته است از یک بحران عمیق سیاسی خارج شود. امامعلی رحمان، یک سیاستمدار به رسمیت شناخته شده که موفق به حل منازعات بین تاجیک ها شد، دائما به جامعه جهانی یادآوری می کند که سرنوشت افغانستان را باید خود افغان ها و بدون دخالت خارجی تعیین کنند.

مهمترین وظیفه سازمان همکاری شانگهای تشدید همکاری های چند قالب و چند سطح برای مقابله با تهدیدات مواد مخدر ناشی از افغانستان است.

در جلسه سران کشورهای سازمان همکاری شانگهای در 28 آگوست 2008 در دوشنبه، رئیس جمهور تاجیکستان در سخنرانی خود موارد زیر را بیان کردند: من می خواهم یک بار دیگر به پیشنهاد طرف تاجیکستان برای ایجاد یک مرکز ویژه سازمان همکاری شانگهای برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر تاکید کنم. موفقیت در مبارزه با شر مواد مخدر که نگرانی کل جامعه بین المللی است، تنها از طریق همکاری فعال با دولت افغانستان حاصل می شود. با ارزیابی اوضاع، افغانستان امیدهای زیادی به سازمان ما در زمینه ارائه کمک های اقتصادی، فنی و انسانی هدفمند دارد. برای بهینه سازی مکانیسم تعامل پیچیده بین سازمان همکاری شانگهای و افغانستان، بدون تاخیر، لازم است که به طور واقع بینانه امکاناتی را برای مشارکت سازمان در حل مسئله افغانستان ارزیابی کنیم.

لازم به یادآوری است که افغانستان قطب و شریان مهم دالانهای حمل و نقل در منطقه ای است که به صورت پویا در حال توسعه است. آشتی ملی در افغانستان به سازمان همکاری شانگهای این امکان را می دهد که چندین راهرو حمل و نقل برای تحریک تجارت منطقه ای و تقویت روابط اقتصادی در اوراسیا ایجاد کند.

چه چیزی کیفیت زندگی در کشورهای سازمان همکاری شانگهای را تعیین می کند؟

امروز آسیا در حال تبدیل شدن به لکوموتیو پیشرو در اقتصاد جهانی است. رهبری جهانی چین، یکی از کشورهای مهم عضو سازمان همکاری شانگهای، در حال حاضر به یک واقعیت مسلم تبدیل شده است. تمام ابتکارات بین المللی چین، به ویژه در بستر سازمان همکاری شانگهای با هدف ایجاد روابط تجاری و اقتصادی پایدار در اوراسیا انجام می شود. رهبری تاجیکستان به طور کامل از اجرای پروژه بزرگ چینی “یک کمربند – یک جاده” حمایت و پشتیبانی فعال می کند. در چارچوب تناقضات ژئوپلیتیکی عمیق و جهانی سازی ناعادلانه اقتصادی، سازمان همکاری شانگهای باید بر تقویت تجارت و همکاری اقتصادی، جذب سرمایه گذاری برای استفاده سودمند متقابل از منابع غنی برق آبی، ایجاد جاده های استراتژیک که شرایط مساعدی برای تجارت آزاد ایجاد می کند، تمرکز کند.

رئیس جمهور تاجیکستان در سخنرانی خود در نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در 28 آگوست 2008 در دوشنبه خاطرنشان کرد: اکنون توجه به مشکلات همکاری اقتصادی ضروری است. در نهایت، بهبود کیفیت زندگی در کشورهای ما به حل مشکلات اقتصادی – اجتماعی بستگی دارد. برخی از آنها می توانند راه حل خود را پس از ایجاد صندوق توسعه و باشگاه انرژی پیدا کنند.

لازم به ذکر است که امامعلی رحمان، رئیس جمهور کشورمان همیشه در شورای همکاری شانگهای به موضوعات گسترش همکاری بین کشورها در زمینه های انرژی، توسعه “انرژی سبز”، حفاظت از طبیعت و بهبود محیط زیست و همچنین حوزه های مراقبت های بهداشتی، فرهنگی، علمی، فناوری، نوآوری و ورزش تاکید می کند.

سازمان همکاری شانگهای نیاز به ایجاد یک مرکز بهداشتی دارد

سخنرانی رئیس جمهوری تاجیکستان در جلسه شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در تاریخ 10 نوامبر سال 2020 به مسائل تعامل اختصاص داشت، زمانی که آقای امامعلی رحمان خاطر نشان کرد که در برابر همه گیری ویروس کرونا، ما اکنون با چالش های جدید اقتصادی-اجتماعی روبرو هستیم. اقتصاد ملی کشورها از جمله تاجیکستان خسارت اقتصادی قابل توجهی را متحمل می شود. بیماری همه گیر به عاملی در افزایش شدید بیکاری، مانعی برای ورود سرمایه گذاری و توسعه تجارت تبدیل شده است. ممكن است كشورهای مختلف با تهديدات امنيت غذای روبرو شوند.

به گفته سازمان های معتبر بین المللی، تاثیر منفی پیامدهای همه گیری در اقتصاد جهان طولانی مدت است.

همانطور که تجربه مقابله با همه گیری ویروس کرونا نشان داده است، ابزار مهم در این موضوع وجود یک اقتصاد دیجیتال توسعه یافته و حوزه خدمات دیجیتال است که به اقتصاد ملی کشورها، به ویژه کارآفرینان اجازه می دهد تا در خود کار کنند. با توجه به موارد گفته شده و با در نظر گرفتن تجربه مبارزه با ویروس کرونا، سازمان همکاری شانگهای باید ایجاد صندوق توسعه اقتصاد دیجیتالی سازمان را در نظر بگیرد که به کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای کمک می کند تا روند دیجیتالی شدن اقتصاد ملی خود را تسریع کنند. اکنون نیاز به ایجاد مرکز بهداشت سازمان همکاری شانگهای به منظور هماهنگی فعالیت های ساختارهای بهداشتی کشورهای عضو سازمان، تبادل تجربه و دانش، توسعه الگوریتم های درمان یکنواخت در طی یک بیماری همه گیر، تولید محصولات برای ارائه مراقبت های بهداشتی اولیه، دسترسی به داروها و منابع در شرایط بیماری همه گیر به وجود آمده است.

سازمان همکاری شانگهای برای اینکه مبدل به دستکاری نیروهای مختلف بین المللی نشود، باید کل زرادخانه محصولات پزشکی را در اختیار داشته باشد. ویروس کرونا از یک مشکل پزشکی به یک آسیب پذیری سیاسی جهانی تبدیل شده و کل طیف مشکلات موجود در روابط بین الملل را برجسته کرده است. اما در طی شیوع ویروس کرونا، این کشورهای سازمان همکاری شانگهای، به ویژه روسیه و چین، با همبستگی، حداکثر کمک پزشکی را به تمام کشورهای جامعه جهانی، از جمله تاجیکستان ارائه دادند. بنابراین، سیستم مراقبت های بهداشتی در فضای سازمان همکاری شانگهای باید مورد توجه ویژه قرار گیرد و این سیستم را به عنوان عنصر اصلی امنیت ملی بپذیرد.