ТОҶИКИСТОН АЗ РӮИ АРЗОНИИ НАРХИ НЕРУИ БАРҚ ДАР ҶАҲОН ҶОИ ДУЮМРО ИШҒОЛ МЕКУНАД. Хабарнигори АМИТ «Ховар» нархи неруи барқро дар кишварҳои ҷаҳон таҳлили муқоисавӣ намуд ва омори қобили таваҷҷуҳ ба даст овард

ДУШАНБЕ, 10.10.2019 /АМИТ «Ховар»/. 22 июни соли 2019 Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи баланд бардоштани нархномаҳои неруи барқ қарор қабул кард.  Қимати барқ тақрибан 17% афзоиш ёфтааст.  Акнун  аҳолии Тоҷикистон барои ҳар киловатт неруи барқ бар ивази нархи ҷории 19,37 дирам (1,87 сент) 22,66 дирам (2,1 сент) пардохт мекунад,.

Хабарнигори  АМИТ «Ховар» Хушнуд РАҲМАТУЛЛОЗОДА таҳлили муқоисавии  нархи неруи барқро дар кишварҳои ҷаҳон аз назари таҳлили муқоисавӣ гузаронида, омори  қобили таваҷҷуҳ  ба даст овард.

Нархномаҳо барои ҳамаи категорияҳои истеъмолкунандагон, ба истиснои Корхонаи воҳиди давлатии «Ширкати Алюминийи Тоҷик» (ТАЛКО) баланд бардошта шуданд. Барои истеъмолкунандаи асосии барқи тоҷик — ТАЛКО нархномаҳо чунинанд: аз 1 май то 30 сентябр — 7,20 дирам барои як киловатт/соат, дар давраи зимистон (аз 1 октябр то 30 апрел) — 11,80 дирам.

Ҳоло нархи барқ барои истеъмолкунандагони саноатӣ ва ғайрисаноатӣ 55,14 дирам, барои истеъмолкунандагон дар бахши давлатӣ, коммуналӣ ва маҷмааи варзишӣ — 22,66 дирам, барои обкашакҳо ва истгоҳҳои обкашӣ барои обёрии мошинҳо, иншооти таъмирӣ-истеҳсолии Агентии мелиоратсия ва обёрӣ — 7, 87 дирам (аз 1 апрел то 30 сентябр) ва 22,66 дирам (аз 1 октябр то 31 март), чоҳҳои обкашӣ барои обёрӣ, истгоҳҳои обкашӣ барои обёрӣ — 7,87 дирамро ташкил медиҳад.

Истифодаи қувваи барқ дар дегҳои буғии барқӣ ва таҷҳизоти барқӣ барои таъмин кардани оби гарм ва гармидиҳӣ барои биноҳо 136,62 дирам барои як киловатт (барои минтақаҳои ғайрибуҷавӣ) ва 40,37 дирамро (барои ташкилотҳои буҷавӣ ва муассисаҳо) ташкил медиҳад.

Барои обкашакҳои таъмини оби нӯшокӣ (ба истиснои обкашакҳои шахсӣ) ва қубурҳои обии зеризаминӣ  — 10,76 дирам.

Инчунин ба Қарор категорияи алоҳида — Комбинати металлургии Тоҷикистон илова карда шуд, ки аз 1 сентябр ҳар киловатт неруи барқро 9,68 дирам (аз 1 апрел то 30 сентябр) ва 55,14 дирам (аз 1 октябр то 31 март) мегирад.

Чаро барқ қимат гардид? 

Болоравии нархи неруи барқ дар Тоҷикистон бо тавсияи Бонки ҷаҳонӣ ва Бонки Аврупоии Таҷдид ва Рушд мебошад, ки ба Ҳукумати Тоҷикистон маслиҳат медиҳанд нархномаҳои барқро батадриҷ баланд бардорад, то ба истифодаи оқилонаи неруи барқ мусоидат кунад. Ва баъдан, нархҳо дар ҳама ҷой ва дар ҳама чиз баланд мешаванд. Бо зиёд шудани истеҳсолот ва эҳтиёҷоти аҳолӣ онҳо тамоюл ба афзоиш доранд.

Ёдовар мешавем, ки қаблан раиси Ширкати саҳомии холдингии кушодаи «Барқи Тоҷик» Мирзо Исмоилзода гуфта буд, ки нархномаҳо бо мақсади нигоҳ доштани иншооти барқӣ, ки қимат мебошанд, боло бурда шуданд.

Ширкати «Барқи Тоҷик» хабар дод, ки нархномаҳои ҷорӣ хароҷотро пӯшонида наметавонанд.

«Соли 2019 гурӯҳи махсуси корӣ барои санҷиши аудити «Барқи Тоҷик» аз ҷониби вазоратҳо ва идораҳои масъул таъсис дода шуд. Дар асоси таҳлил муқаррар карда шуд, ки бо назардошти нархномаҳои мавҷуда даромади «Барқи Тоҷик» соли 2019 тақрибан 3,5 миллиард сомонӣ  ва хароҷот — 4,1 млрд-ро ташкил хоҳад дод. Дар робита ба ин, аз ҷониби ҳукумат гурӯҳи корӣ даъват карда шуд, ки нархномаҳоро то ба 17% баланд бардорад»,- иброз дошт сардори Раёсати молияи «Барқи Тоҷик» Рустам Маҷидзода 31 июл зимни нишасти матбуотӣ дар Душанбе.

Ӯ таъкид кард, ки айни замон бо назардошти бозгашти маблағҳои сармоягузорӣ арзиши як киловатт неруи барқ тақрибан 29 дирам ва нархномаи миёнаи барқ 20 дирамро ташкил мекунад.

Мувофиқи қарори ҳукумат, миқдори муайяни неруи барқ барои оилаҳои камбизоат ҷуброн карда мешавад: аз апрел то сентябр ба андозаи 150 кВт ва аз октябр то март ба андозаи 250 кВт.

Дар Хадамоти зиддиинҳисорӣ болоравии нархи неруи барқро ба зарурати ба эътидол овардани вазъи молиявии ширкати «Барқи Тоҷик» алоқаманд меҳисобанд.

«Вазъи молиявии ШСХК «Барқи Тоҷик» ба беҳбудӣ ниёз дорад. Нархномаҳое, ки ҳоло барои аҳолӣ ва корхонаҳо татбиқ мешаванд, хароҷоти холдингро пӯшонида наметавонанд. Яъне, нархномаҳои мавҷуда аз арзиши аслии неруи барқ камтаранд», — иттилоъ дода буд 17 июл собиқ зимни нишасти матбуотӣ собиқ муовини сардори Хадамоти зиддиинҳисории назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Назар Одиназода.

Дар ҷаласаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон 21 июни соли 2019 зикр карда шуд, ки дар натиҷаи тадбирҳои андешидашуда оид ба кам кардани талафоти неруи барқ дар давраи солҳои 2014-2018, сатҳи талафоти неруи барқ аз 17,3 фоиз дар соли 2014 то 15,5 фоиз дар соли 2018 коҳиш ёфтааст. Дар ин давра миқдори муфиди неруи барқ дар бозори дохилӣ афзуд ва ҷамъкунии маблағ аз 1 миллиарду 40 миллион сомонӣ дар соли 2014 соли 2018 ду маротиба афзоиш ёфта, ба 2 миллиарду 79 миллион сомонӣ расид.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо мақсади боз ҳам беҳтар ҷамъ кардани маблағ ва минбаъд кам кардани сатҳи талафоти неруи барқ дастур доданд, ки барои гузаштан ба низоми муосири баҳисобгирии истеъмоли неруи барқ аз зеристгоҳҳо то ба истеъмолкунандаи охирин саъй карда шавад.

Бо мақсади муайян намудани андозаи воқеии талафоти неруи барқ, кам кардан ва зиёд кардани он, ҷамъоварии маблағ  барои истифодаи неруи барқ тавассути гузариш ба низоми нав Вазорати энергетика ва захираҳои об, Хадамоти назорати давлатӣ дар соҳаи энергетика ва ШСХК «Барқи тоҷик» бояд тадбирҳои зарурӣ андешанд ва ҳар сол дар бораи натиҷаҳои он ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳисобот диҳанд.

Дар ҳисоботи Вазири энергетика ва захираҳои об Усмоналӣ Усмонзод ба Ҳукумати ҷумҳурӣ зикр шудааст, ки Тоҷикистон нақшаи чорабиниҳо оид ба беҳтар намудани вазъи молиявии ШСХК «Барқи Тоҷик» барои солҳои 2019-2025-ро таҳия кардааст, ки татбиқи он 1,2 миллиард долларро талаб мекунад.

Гуфта мешавад, ки ин маблағҳо барои пардохтҳои ҷорӣ, пардохти қарзҳо ба истеҳсолкунандагони мустақили неруи барқ (НБО «Сангтӯда-1» ва НБО «Сангтӯда-2»), пардохти қарзи тиҷоратӣ ба бонки маҳаллӣ («Ориёнбонк»), барои ташкили инфрасохтори зарурии ҳисобкунӣ, навсозӣ ва модернизатсияи иншооти интиқол ва тақсимоти неруи барқ ва ғайра истифода бурда мешаванд.

Ҳамин тавр, мо мӯътақид шудем, ки болоравии нархномаи қувваи барқ бинобар зарурати ба тартиб даровардани системаи неруи барқ ба амал омадааст. Бешубҳа, болоравии нархномаҳо боиси аксуламалҳои гуногун мегардад. Аммо, биёед дар бораи он фикр кунем, ки мардуми тоҷик барои қувваи барқи истифодашуда чӣ қадар маблағ пардохт мекунанд?

Вазъият дар кишварҳои Осиёи Марказӣ чӣ гуна аст?

Аҳолии Туркманистон аз соли 1993 инҷониб газ, об ва неруи барқро ройгон истифода мебурданд. Баъдтар, аввалин президенти Туркманистон Сафармурод Ниёзов қарори Шӯрои мардумиро то соли 2030 дароз намуд. Аммо, вакилон ба бекор кардани имтиёзҳо овоз доданд. Аз 1 январи соли 2019 истеъмоли ройгони барқ ва газ, оби ошомиданӣ ва намаки ошӣ бекор карда шуд.

Аввали моҳи ноябри соли 2018 дар Ӯзбекистон нархномаҳо барои истифодабарандагони неруи  газ, барқ, бензин ва сӯзишвории дизелӣ баланд бардошта шуданд. Аз 1 июни соли 2019 Вазорати молияи Ӯзбекистон зарурати баланд бардоштани нархномаҳоро бо он далел асоснок кард, ки бидуни он сармоягузорӣ ба соҳаи энергетика имконнопазир аст, зеро ҳеҷ як сармоягузор ба бахшҳои баръало камдаромад сармоягузорӣ намекунад.

Арзиши як киловатт/соат неруи барқ барои истеъмолкунандагони маишӣ дар ин кишвари ҳамсоя 250 сӯм (0.030 доллар) – ро ташкил медиҳад. Барои шаҳрвандоне, ки дар биноҳои истиқоматӣ ва хобгоҳҳои бо дастгоҳҳои барқӣ барои пухтупаз муҷаҳҳаз зиндагӣ мекунанд, нархнома барои истифодаи  як киловатт/соат ба миқдори 125 сӯм ($ 0,015) боқӣ хоҳад монд. Газе, ки ба аҳолӣ дода мешавад, барои ҳар метри мукааб 320 сӯм ($0,038), дар сурати набудани ҳисобкунакҳо — 553 сӯм ($ 0.065) мебошад. Нархи газ барои гармидиҳӣ 320 сӯм (0.038 доллар) мебошад.

Нархи неруи барқ дар дигар кишварҳои дунё

Арзиши неруи барқе, ки дар рейтинг нишон дода шудааст, баҳодиҳии сатҳи миёна дар кишвар барои мақсадҳои муқоиса буда, дар ҳар ҳолат вобаста ба ҷои истиқомат дар мамлакат, ҳаҷми истеъмоли оила, мавҷудияти плитаҳои барқӣ, гармидиҳии марказӣ ва ғайра метавонад қатъиян фарқ кунад.

Ба даҳгонаи беҳтарин кишварҳое, ки неруи барқро барои аҳолӣ арзон мекунанд, баъзе аз ҷумҳуриҳои собиқи шӯравӣ дохил мешаванд. Барқи  арзонтарин дар ҳамон Туркманистон аст. Неруи барқ дар Тоҷикистон, Қирғизистон ва Ӯзбекистон чандон гарон нест, зеро  он барои аҳолӣ дар ҳар киловатт ба 0,02 доллар баробар аст.

Агар дар бораи Қазоқистон сухан бигӯем, он гоҳ нархномаро дар он ҷо метавон мӯътадил номид — аз 3 то 11 сент барои киловатт.

Украина дар ҷои панҷум аст, барои ҳар киловатт / соат бо нархи миёна 0,05 доллар пардохт менамоянд. Тақрибан ҳамин нарх барои неруи барқ дар Озарбойҷон аст.

Неруи барқ дар Беларус каме гаронтар аст — 0,06 доллар, дар Гурҷистон 0,07 доллар ва ҷамъбасткунандаи даҳгонаи кишварҳои дорои неруи «арзон» -и ҷаҳон Сербия ва Россия мебошанд, ки аҳолии онҳо барои қувваи барқ 0,08 доллар пардохт мекунад.

Дар Иёлоти Муттаҳидаи Амрико нархи неруи барқ ҳамон тавре ки дар Туркия аст, барои ҳар киловатт ба 0.10 доллар баробар аст. Полякҳо, чехҳо ва словакҳо аллакай маҷбуранд, ки бештар пардохт кунанд — 0,18 доллар барои як киловатт. Дар Франсия ва Британияи Кабир нархҳо тақрибан якхелаанд — ҳудуди 0,21-0,22 доллар.

Дар Юнон, Шветсия ва Австрия барои як киловатт неруи барқ дар як соат шумо бояд  0,24 доллар пардохт кунед. Неруи барқи нисбӣ дар Германия ва Дания — 0,38 доллар барои як киловатт/соат. Бесабаб  нест, ки маҳз дар ҳамин кишварҳо технологияҳои «сабз» ва сарфаи неру хеле маъмуланд.

Қаҳрамони мутлақ дар нархнома ин Ҷазираҳои Саломон аст — дар ин ҷо шумо бояд барои 1 кВт/соат 95 сенти ИМА пардохт кунед. Дар ин ҷойҳо одамон мушкилоти таъмини барқро мустақилона ҳал мекунанд — онҳо генераторҳои дизелӣ ва шамолӣ, инчунин панелҳои офтобӣ месозанд. Дар ҷои дуюм давлати дигари ҷазира бо номи тахайюлии  Тонга ҷойгир аст, ки як киловатт/соат барқи он тақрибан 50 сентро ташкил медиҳад.. Ҷои сеюмро ҷазираи машҳури Ямайка ишғол мекунад. Ҳама чиз дар ин осоишгоҳ хуб аст — иқлим, баҳр ва парандагон бо садаф. Аммо хароҷоти неруи барқ рӯҳбаландкунанда нест — қариб 45 сентро ташкил медиҳад.

Дар Каледонияи Нав (минтақаи махсуси Франсия, ки дар Уқёнуси Ором ҷойгир аст) ва дар ҷазираҳои Кук чароғҳоро бе зарурати махсус фурӯзон кардан лозим нест, зеро ҳар киловатт аз 42 то 44 сент нарх дорад. Дар Самоаи амрикоӣ, ки иёлате дорои аҳолии сарватмандтарин дар ҷаҳон шинохта шудааст, нархномаи неруи барқ низ қимат аст  — 41 сент.

Дар Швейтсария, Нидерландия, Испания, Финландия нархномаҳо аз 20 то 28 сент барои ҳар як киловатт / соат тағйир меёбанд.

Исроил нархи неруи барқро ба шаҳрвандонаш бо нархи 18 сент пешкаш менамояд.

Дар Черногория ва Булғористон 1 киловатт мутаносибан 16, 15 ва 11 сент аст.

Баъдан кишварҳое ҳаракат мекунанд, ки аҳолӣ ва саноатро бо неруи арзони барқ таъмин мекунанд.

Дар Чин, Ҳиндустон ва Миср нархномаҳо аз 7.5 то 10 сент барои як киловатт/соатро ташкил медиҳанд. Парагвай, Ветнам ва АМА нархномаҳои якхела доранд — ҳамагӣ 8 сент.

Нархи миёнаи қувваи барқ дар ҷаҳон, новобаста аз даромади шаҳрвандон, аз 8 то 20 сент барои як киловатт фарқ мекунад.

Музофоти Онтариои Канада бо он ҷолиб аст, ки  он сераҳолитарин буда, неруи барқро нисбат ба дигарон 2-3 маротиба гаронтар мехарад, аз ҷумла пойтахти Онтарио — шаҳри Торонто.

Норвегия як киловатт/соатро бо нархи 15,9 сент ба аҳолӣ фурӯхта, ҳамзамон «қаҳрамони ҷаҳон» дар истеҳсоли неруи барқ барои аҳолӣ аст ва боқӣ мемонад.

 ***

Дар маҷмӯъ, тавре ки таҳлил нишон дод, нархҳои неруи барқ ҳама вақт бо мавҷудияти иқтидорҳо ё захираҳои энергетикӣ алоқаманд нестанд. Аз бисёр ҷиҳатҳо онҳоро бозори ҷаҳонӣ ва сиёсати иқтисодии давлатҳо муайян мекунанд.

Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки бо назардошти бунёди НБО «Роғун», ба кор андохтани неругоҳҳои «Сангтӯда-1», «Сангтӯда-2», неругоҳҳои барқи обии хурд мо метавонем хулоса барорем, ки сиёсати иқтисодии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба болоравии нархи неруи барқ ва ба ин тариқ ба ҳифзи иҷтимоии аҳолии мамлакат равона гардидааст.