Дар байни мантия ва ядрои Замин «барф»-и силитсийдор пайдо гардидааст

Февраль 26, 2023 13:11

ДУШАНБЕ, 26.02.2023 /АМИТ «Ховар»/. Геологҳо маълум кардаанд, ки ҳолати ғайримуқаррарии сейсмикии ба наздикӣ дар сарҳади байни мантия ва ядрои Замин ошкоршударо бо он метавон шарҳ дод, ки дар ин минтақа доим «барфҳои» ба худ хоси силитсийдор меборанд, ки сарҳади байни ин кабатҳои литосфераро кристаллҳои сахт аз омезиши оҳан ва силитсий бо қабати тунук фаро мегиранд. Кори илмӣ дар маҷаллаи «Nature» нашр шудааст. Дар бораи натиҷаҳои он маркази матбуоти донишгоҳи иёлати Аризона (ASU) хабар дод, иттилоъ медиҳад АМИТ «Ховар» бо истинод ба ТАСС.

«Агар дар қабатҳои берунии ядрои Замин ба қадри кифоя гидроген ва силитсий  мавҷуд бошанд, дар дохили он заррачаҳои ба худ хоси силитсийи «барф»   пайдо шуда метавонанд. Ҳисобҳои мо нишон медиҳанд, ки ин «барф»-ҳои экзотикии силитий дар байни ядро ​​ва мантия мерезанд ва инчунин нишон медиҳанд, ки онҳо метавонанд дар сардшавии дохили Замин дар чуқуриҳои калон нақши муҳим бозанд»,- шарҳ дод корманди илмии ASU Фу Суюй, ки суханони ӯро маркази  матбуоти донишгоҳ иқтибос  овардааст.

Қаъри Замин аз якчанд қабатҳо иборат аст — қишри сахти замин, мантияи ниммоеъ ва ядрои гудохташудаи берунӣ ва сахти дарунӣ. Солҳои охир диққати геологҳоро он ҷалб мекунад, ки сарҳади байни ядро ​​ва мантия чӣ тавр ба роҳ монда шудааст, дар ин минтақаи литосфера чӣ гуна равандҳо ба амал меоянд. Шавқу ҳаваси олимон ба ин қисми дохилии Замин аз он вобаста аст, ки солҳои охир миқдори зиёди ҳолатҳои ғайримуқаррарии сейсмикӣ кашф шудаанд.

Тадқиқотчиён маълум карданд, ки бисёр шудани ҳолатҳои ғайримуқаррариро дар сохти сарҳади байни ядро ​​ва мантияи Замин бо он шарҳ додан мумкин аст, ки дар ин қисми литосфера бориши доимӣ дар шакли «барф», ки аз ҷисмҳои сахт (кристаллҳо)- аз  пайвастагиҳои оҳан ва кремний иборатанд, ба вуҷуд меоянд.

«Барф»-и силитсийдор дар қаъри Замин

Олимон дар вақти таҷрибаҳо материяи қабатҳои берунии қисми моеи ядрои Заминро аз нав ба вуҷуд оварда, рафтори онро дар сурати мавҷуд будани навъҳои гуногуни ифлосиҳо дар ин қисми литосфера пайгирӣ карданд. Олимон барои ба даст овардани аналоги моддаи аслӣ омехтаи оҳан ва силитсийро дар дохили капсулаи махсус гузошта, онро то фишори 1,23 миллион атмосфера фишурданд ва дар айни замон онро бо лазер то ҳарорати 3,42 ҳазор дараҷа гарм карданд.

Мушоҳидаҳо нишон доданд, ки дар дохили ин капсулаҳо мавҷудияти миқдори ками гидроген ва аргон боиси падидаи аҷибе гардид, ки геологҳо силитийи «барф» номиданд. Вай дар он зоҳир гардид, ки дар қабатҳои берунии моддаи фишурдашавандаи ядро ​​кристаллҳо аз пайвастагии оҳан ва силитсий ба вуҷуд омада, тадриҷан ба сарҳади берунии ядро ​​кӯчида, дар он ҷо ҷой гирифтаанд.

Дар моддаи ядро ​​ҳар қадар бештар гидроген  мавҷуд бошад, дар дохили «барф» ҳамон кадар зиёд силитсий мавҷуд ва ҳамон қадар устувортар буд. Чунонки геологҳо изҳор мекунанд, дар сарҳади байни ядро ​​ва мантия пайдо шудани қабати ин гуна кристаллҳо мавҷудияти бисёр ҳолатҳои сейсмикиро дар ин минтақаи литосфера шарҳ медиҳад, ки дар ғафсии онҳо ҳаракати мавҷҳои сейсмикӣ ба таври нофаҳмо суст мешавад.

София ШОИК,
АМИТ «Ховар»

АКС: Александр Герст / ESA тавассути Getty Images

Февраль 26, 2023 13:11

Хабарҳои дигари ин бахш

Дар Донишгоҳи техникии Тоҷикистон бахшида ба Иди Меҳргон ҳамоиш баргузор карда шуд
Имрӯз дар ноҳияҳои кӯҳии Тоҷикистон ҳаво то 25 дараҷа гарм мешавад
Имконияти рушди хизматрасонии почта дар Тоҷикистон бо истифодаи нақлиёти барқӣ баррасӣ гардид
ZET-MOBILE рушди 5G-ро идома медиҳад: истгоҳҳои нави базавӣ ба истифода дода шуданд
Ҳайати Тоҷикистон дар Форуми сулҳи Фарғона дар Узбекистон иштирок намуд
Имрӯз дар водиҳои Тоҷикистон ҳаво то 29 дараҷа гарм мешавад
Меҳргон иди ҷамъбасти тобистону тирамоҳ ва оғози фасли зимистон аст
Маркази барномаҳои байналмилалӣ қабули ҳуҷҷатҳоро ба муассисаҳои олии Ҷумҳурии Маҷористон оғоз намуд
«МегаФон Тоҷикистон». Пешсафони дигаргуниҳо
Имрӯз дар водиҳои Тоҷикистон ҳаво то 29 дараҷа гарм мешавад
БАРНОМАИ КАБУДИЗОРКУНӢ. Аз ҷониби Агентии хоҷагии ҷангал дар Тоҷикистон 102 ҳазор бех ниҳол шинонида шуд
Имрӯз дар баъзе ноҳияҳои Тоҷикистон чангу ғубор ба амал меояд