Кирти Вардхан Сингҳ: «Ҳифзи пиряхҳо ҳамбастагӣ, ҳамкории байналмилалӣ ва фаҳмиши муштараки илмиро талаб мекунад»

ДУШАНБЕ, 10.06.2025 /АМИТ «Ховар»/. Ҳиндустон дар оянда ба яке аз пешвоёни мониторинги криосфера бо истифода аз асбобҳои кайҳонӣ табдил хоҳад ёфт. Бароям шарафи бузург аст, ки Ҳиндустонро дар чунин як Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо, ки бо ташаббус ва пешниҳоди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар асоси Қатъномаи Созмони Милали Муттаҳид дар шаҳри зебо, ҳамешасабз ва гулпӯши тоҷикон- Душанбе баргузор шуд, намояндагӣ кунам. Чунин иброз намуд дар суҳбат бо хабарнигори АМИТ «Ховар» Вазири давлатии Ҳиндустон оид ба корҳои хориҷӣ, ҳифзи муҳити зист, хоҷагии ҷангал ва тағйирёбии иқлим Кирти Вардхан Сингҳ, ки дар Конфронси сатҳи баланди байналмилалӣ оид ба ҳифзи пиряхҳо дар Душанбе (29-31 май) иштирок ва сухан намуд.

Обшавии босуръати пиряхҳо бозгӯи тағйирёбии иқлим аст

Ба андешаи ҳамсуҳбати мо, пиряхҳо — обанборҳои муҳими обҳои ширин ва рамзи мувозинати нозуки иқлими сайёра — дар ҳама ҷо босуръат об шуда истодаанд. Бозгашти онҳо танҳо як огоҳӣ нест, ин воқеиятест, ки барои дастрасии об, амнияти озуқаворӣ, гуногунии биологӣ ва некӯаҳволии миллионҳо одамон оқибатҳои ҷиддии ҳам кӯтоҳмуддат ва ҳам дарозмуддат дорад.

-Пиряхҳо яке аз нишондиҳандаҳои намоёнтарини тағирёбии иқлим мебошанд. Тибқи гузориши Шурои байниҳукуматӣ оид ба тағирёбии иқлим, пиряхҳо аз солҳои 1990-ум дар саросари ҷаҳон вазни худро гум мекунанд ва суръати ин раванди талафот дар қарни 21 афзоиш ёфтааст. Мо дар Ҳиндустон бо қаламрави бузурги Ҳимолой шоҳиди ин таъсирот ҳастем, -афзуд Кирти Вардхан Сингҳ.

Мавсуф илова кард, ки Ҳиндустон, ҳамчун кишваре, ки бо Ҳимолой алоқаманд аст, аҳамияти пиряхҳоро барои таъмини соҳаҳои кишоварзӣ, таъмини оби ошомиданӣ ва нерӯи обӣ барои садҳо миллион одамон, ба таври амиқ дарк мекунад, зеро пиряхҳои Ҳимолой дарёҳои бузурги Ганг, Брахмапутра ва Ҳиндро шодоб менамоянд.

Ҳиндустон барои мониторинги пиряхҳо ва кӯлҳои пиряхӣ «Маркази омӯзиши криосфера ва тағирёбии иқлим» таъсис дод

Кирти Вардхан Сингҳ иттилоъ дод, ки Ҳиндустон барои рафъи хатари таъхирнопазири обшавии пиряхҳо як қатор ташаббусҳои мутамарказ оғоз намудааст. Шабакаи васеи муассисаҳои Ҳиндустон барои назорати фаъолонаи пиряхҳои Ҳимолой дар шароити тағйирёбии иқлим якҷоя фаъолият намуда, ба ҳифзи ояндаи онҳо амиқтар мусоидат менамоянд. Дар доираи Миссияи миллии нигоҳдории экосистемаи Ҳимолой (NMSHE), як қисми Нақшаи миллии амал оид ба тағирёбии иқлим буда, дар ин самт мамлакати мо таҳқиқотро барои ҳифзи табиат ва омодагӣ ба офатҳои табиӣ дар минтақаи Ҳимолой такмил медиҳад. Инчунин Ҳиндустон барои ҳамоҳангсозии кӯшишҳо дар мониторинги пиряхҳо ва кӯлҳои пиряхӣ «Маркази омӯзиши криосфера ва тағирёбии иқлим» таъсис дод. Якчанд ташкилоти давлатӣ ва илмӣ ба таҳияи маълумоти дарозмуддат оид ба мониторинги пиряхҳо ва арзёбии ҳолати пиряхҳо дар минтақаи Ҳимолойи Ҳиндустон машғуланд.

Барои мониторинги пиряхҳои Ҳимолой аз технологияҳои муосири ташхиси дурдаст ва GIS истифода мешавад

-Ҳиндустон барои мониторинги пиряхҳои Ҳимолой аз технологияҳои муосири ташхиси дурдаст ва GIS истифода мебарад. Тавассути моҳвораҳои IRS Ташкилоти тадқиқоти кайҳонии Ҳиндустон (ISRO) ва дар ҳамкорӣ бо муассисаҳои Маркази миллии тадқиқоти қутб ва уқёнус, Институти миллии гидрология, Институти геологияи Ҳимолой Вадия ва Институти миллии муҳити Ҳимолой Пант, мо динамикаи пиряхҳо ва қабати барфҳои мавсимиро тавассути харитасозии пиряхҳо, мониторинги бӯй, ошкор кардани хусусият ва таҳлили ҳавзаҳо пайгирӣ мекунем, -афзуд ӯ.

Номбурда илова кард, ки барномаҳои маҳаллӣ, ба монанди Барномаи биосфераи ISRO-Geosphere ба таҳқиқоти пиряхҳо ва банақшагирии захираҳои об мусоидат мекунанд — Ҳиндустонро ба яке аз пешвоёни мониторинги криосфера бо истифода аз асбобҳои кайҳонӣ табдил медиҳад.

Дар минтақаҳои Ҳимолой системаҳои огоҳии бармаҳал ва харитасозии хатари обхезии кӯли пиряхҳо тақвият ёфт

Кирти Вардхан Сингҳ изҳор дошт, ки дар вокуниш ба офатҳои табиӣ дар минтақаҳои Ҳимолой, Ҳиндустон тавассути ҳамоҳангсозии Идораи миллии идоракунии офатҳои табиӣ (NDMA) системаҳои огоҳии бармаҳал ва харитасозии хатари обхезии кӯли пиряхҳоро (GLOF) тақвият дод.

— Илова бар ин, Ҳиндустон бо мақомоти минтақавӣ, ба монанди Маркази байналмилалии рушди ҳамгирошудаи кӯҳистон (ICIMOD) барои баланд бардоштани мубодилаи маълумот ва омодагӣ ба офатҳои табиӣ ҳамкорӣ мекунад. Ин талошҳо барои таъмини об ва амнияти озуқавории минтақа дар баробари тағйирёбии иқлим муҳим аст. Мо бар он назарем, ки ҳалли минтақаҳои кӯҳӣ бояд контексти мушаххас дошта, донишҳои маҳаллӣ бо илм ва технологияи пешрафта муттаҳид карда шаванд, — тазаккур дод ҳамсуҳбати мо.

Ба таъкиди ӯ, «дониши анъанавӣ дороии бебаҳо барои амали устувор ва фарогир оид ба иқлим аст ва мо уҳдадор ҳастем, ки онро ба стратегияҳо ва роҳҳои ҳалли худ ворид кунем. Ҳифзи пиряхҳо вокуниши фаврии глобалиро ба партови газҳои гулхонаӣ ва болоравии ҳарорат талаб мекунад».

Кишварҳои Осиёи Ҷанубӣ аз таъсири тағйирёбии иқлим бештар осебпазиранд

Амалҳои мутобиқшавӣ ба иқлим ва коҳиши таъсири он бояд бо адолат ва принсипи масъулиятҳои умумӣ, вале тафриқашуда ва қобилиятҳои мувофиқ (CBDR-RC) асос ёфта бошанд. Кишварҳое, ки ба партовҳои маҷмӯии глобалии газҳои гулхонаӣ саҳми бештар гузоштаанд, бояд дар коҳиши фаврӣ, шадид ва устувори партовҳо пешсаф бошанд. Баръакс, Осиёи Ҷанубӣ, ки дар он тақрибан чоряки аҳолии ҷаҳон зиндагӣ мекунад, то соли 2020 ҳамагӣ 4 фоиз партовҳои гази карбонро ташкил медод, вале он дар байни минтақаҳое қарор дорад, ки аз таъсири тағйирёбии иқлим бештар осебпазир аст.

Ҳиндустон дар вокуниш ба тағирёбии иқлим дар сатҳи миллӣ ва ҷаҳонӣ қадамҳои муассир гузошт

Таҳти роҳбарии Сарвазири Ҳиндустон муҳтарам Шри Нарендра Моди Ҷи, Ҳиндустон бо вуҷуди як кишвари рӯ ба тараққӣ будан ва саҳми ночиз дар партовҳои глобалии GHG дар вокуниш ба тағирёбии иқлим дар сатҳи миллӣ ва ҷаҳонӣ қадамҳои муассир гузоштааст.

Вазири давлатии Ҳиндустон оид ба корҳои хориҷӣ, ҳифзи муҳити зист, хоҷагии ҷангал ва тағйирёбии иқлим иброз дошт, ки Ҳиндустон ба уҳдадориҳои байналмилалии худ дар доираи UNFCCC ва Созишномаи Париж содиқ мемонад.

-Саҳми назарраси мо (NDC) ва Стратегияи дарозмуддати рушди кам кардани карбон (LT-LEDS) бозгӯи азми мо мебошад. Ҳукумати Хиндустон бо мақсади тезондани суръати гузаштан ба энергияи сабз як қатор ташаббусҳоро амалӣ намуд. Дар натиҷа, Ҳиндустон алҳол аз рӯи иқтидори умумии энергияи барқароршаванда ва ҳам нерӯи шамол дар ҷаҳон ҷои 4-ум ва аз рӯи иқтидори нерӯи офтобӣ дар ҷои 5-ум қарор дорад. То моҳи марти соли 2025, ҳиссаи ғайри истихроҷшуда беш аз 48 фоиз иқтидори тавлиди нерӯи барқи кишварро ташкил дод. Ҳиндустон рушди иқтисодиро аз партовҳои газҳои гулхонаӣ пайваста ҷудо кардааст. Ин аст, ки давоми солҳои 2005 ва 2020, шиддатнокии партовҳои GDP то 36 фоиз коҳиш ёфт”,-илова кард ӯ.

Ҳиндустон ба ҳадафҳои асосии NDC пеш аз муҳлат ноил шуд

Ҳамсуҳбати мо афзуд, ки Ҳиндустон ба ҳадафҳои асосии солҳои аввали Саҳми миллии муайяншудаи худ (NDC) пеш аз муҳлат — расидан ба 40 фоиз иқтидори нерӯи барқ ​​дар асоси сӯзишвории истихроҷшаванда дар соли 2021 — 9 сол пеш ва 33 фоиз кам кардани шиддатнокии партовҳо то соли 2019 — 11 сол пеш ноил шуд.

“Аз соли 2005 то 2021, Ҳиндустон тавассути афзоиши масоҳати ҷангалҳо ва рӯйпӯши дарахтон тавонист партовгоҳи иловагии карбон ба ҳаҷми 2,29 миллиард тоннаи CO2-эквивалентро фароҳам оварад, ки ин саҳми ҷиддии кишварро дар вокуниши одилона ва самараноки глобалӣ ба тағйирёбии иқлим нишон медиҳад. Мувозинати байни мутобиқшавӣ ва коҳиш додани таъсир дар саросари кишварҳо вобаста ба эҳтиёҷоти рушди онҳо, партовҳо ва фазои боқимондаи карбон фарқ мекунад. Кишварҳои дар ҳоли рушд бояд роҳҳои ҷудогона, аз ҷониби CBDR-RC муайяншуда ва ба контекст мушаххас нишон дода шаванд”,- илова кард ӯ.

Ҳифзи пиряхҳо ҳамкории байналмилалиро тақозо менамояд

Ҳифзи пиряхҳо ҳамбастагии ҷаҳонӣ, ҳамкории байналмилалӣ ва фаҳмиши муштараки илмиро талаб мекунад. Эъломияи СММ оид ба эълон намудани соли 2025 ҳамчун Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо ва Даҳсолаи амал (2025-2034) барои илмҳои криосфера бояд ҳамчун платформа барои муттаҳидсозии талошҳо дар саросари кишварҳо ва соҳаҳо хидмат кунанд.

“Мо аҳамияти Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳоро, ки дар Душанбе баргузор шуд, дар робита ба ҳифзи пиряхҳо бо об ва амнияти ғизоӣ истиқбол мекунем. Инчунин бояд захираҳои молиявӣ, техникӣ ва воситаҳои амалӣ барои минтақаҳои осебпазиртарин ва рӯ ба рушд сафарбар карда шаванд. Роҳҳои ҳалли мутобиқшавӣ, аз қабили системаҳои огоҳкунии барвақт, коҳиши хатари офатҳои табиӣ ва идоракунии устувори об ба таври васеъ амалӣ гарданд. Ҳиндустон омода аст ҳамкориро тавассути табодули донишҳои илмӣ ва шарикии минтақавӣ густариш диҳад”, — афзуд ҳамсуҳбати мо.

Ташаббуси глобалии Тоҷикистон дар масъалаи ҳифзи пиряхҳо — муҳим ва саривақтӣ

Кирти Вардхан Сингҳ иброз дошт, ки “Конфронси Душанбе чорабинии муҳими ҷаҳонӣ дар масъалаи ҳифзи пиряхҳо дар шароити тағйирёбии иқлим мебошад. Дар Конфронс қарорҳое, кабул шуданд, ки натиҷаҳояш дар оянда назаррас мегарданд. Ташаббуси глобалии Тоҷикистон дар масъалаи ҳифзи пиряхҳо муҳим ва саривақтӣ буда, ҷомеаи ҷаҳонро ба ҳалли масъалаҳои марбут ба тағйирёбии иқлим даъват менамояд. Онҳоро водор месозад, ки дар ин самт тадбирҳои зарурӣ ва саривақтӣ андешида шаванд».

«Сафари ман ба Тоҷикистон ва иштирок дар Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо бароям хотирмон буд. Воқеан, Тоҷикистон кишвари диданӣ ва дӯстдоштанист. Ин сарзамини кӯҳистон дорои захираҳои бои обӣ, кӯҳҳои баланд бо номи «Боми ҷаҳон» машҳур ва пиряхҳои бузургу манзараҳои ҷолибу нотакрор мебошад. Манзараҳои зебои табиати Тоҷикистон ҳар як нафарро шефта ва мафтун месозад. Азм дорам, ки боз ба Тоҷикистон сафар намуда, зебоиҳои нотакрори ин сарзаминро аз наздик бубинам, хусусан кӯҳҳои сарбафалакашидаи Тоҷикистон ва кӯли Қарокӯлро, ки обаш зулолу нилгун аст, тамошо намоям. Зеро дар Қарокӯл паррандаҳое сукуннат мекунанд, ки охири тирамоҳ ба Ҳиндустон парвоз менамоянд ва мавсими зимистонро дар онҷо мегузаронанд»,-гуфт дар анҷоми суҳбат Вазири давлатии Ҳиндустон оид ба корҳои хориҷӣ, ҳифзи муҳити зист, хоҷагии ҷангал ва тағйирёбии иқлим Кирти Вардхан Сингҳ.

Марзия САИДЗОДА,
АМИТ «Ховар»

АКС: АМИТ «Ховар»