Аҳмади Дониш бо навиштаҳои хеш дӯстии халқҳои Осиёи Миёнаву Россияро ташвиқу тарғиб намудааст

Сентябрь 28, 2018 09:00

ДУШАНБЕ, 28.09.2018. /АМИТ «Ховар»/. Тавре хабар додем, соли равон аз имзои «Аҳдномаи дӯстӣ, ҳамкорӣ ва кумаки мутақобилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи Россия» 25 сол сипарӣ гардид.  Вале бояд гуфт, ки дӯстии ин ду халқ таърихи тӯлонӣ дорад. Далели ин гуфтаҳо он аст, ки мутафаккири барҷастаи тоҷики асри  XIX Аҳмад Махдуми Дониш ҳанӯз соли 1857 аз номи давлати тоҷикон ба Россия ҳамчун котиби сафорат (элчӣ) сафарбар гардида буд.

Дар аввалин сафар ба ин мамлакат ҷаҳонбинии Аҳмади Дониш ба куллӣ дигар шуд ва пас аз бозгашт ба Аморати Бухоро хост дар он ҷо чизҳои бо чашм дидааш, аз ҷумла ҳунарҳои санъати меъморӣ ва ғайраро ҷорӣ намояд.

Аҳмади Дониши маорифпарвар ба асари «Наводир-ул-вақоеъ» тавсифи сафарҳояш ба Россияро дохил намуда, дар бораи маданият ва илм, тараққиёти иҷтимоӣ ва иқтисодии ин мамлакат маълумоти муфассал додааст.

Доктори илми филологӣ, профессор Шарифмурод ИСРОФИЛНИЁ дар суҳбат бо хабарнигори АМИТ «Ховар» аз сафарҳои Аҳмади Дониш  ёдовар шуда, зикр намуд, ки зимни се сафари худ ба Россия ин маорифпарвари машҳур аз тамаддуну фарҳанг ва адабиёти он давлат бохабар шуда, ҳамчунин тавассути Россия ба доираи фарҳангу тамаддуни Аврупо роҳ ёфт.

«Бо ҳамин андешаҳо ба Аморати Бухоро баргашт ва дар бораи сохти давлатдорӣ ва тарзи идораи он рисола навишт. Бахусус дар соҳаи мактабу маориф дигаргуниҳои ҷиддӣ пешниҳод кард»,- илова намуд ҳамсуҳбати мо.

Ба гуфтаи профессор Шарифмурод Исрофилниё, воқеан ақидаҳои маорифпарваронаи Аҳмади Дониш дар он давр андешаи пешқадам ва аз таҷрибаи рӯзгор бардошта шуда буданд. «Аҳмад Дониш дар таърихи халқи тоҷик ҳамчун ситораи дурахшон зуҳур кард ва тавонист ба адабиёт равиши дигар диҳад»- зикр намуд профессори тоҷик.

Шарифмурод Исрофилниё аз он ёдовар шуд, ки яке аз пайравони  Аҳмади Дониш  Маҳдуми Садри Зиё мебошад, ки дар бораи ӯ дар тазкираи худ маълумот дода, аз ҷумла гуфтааст, ки баъди иншои асарҳои Аҳмади Дониш адабиёт ба ҷомеа наздиктар шуд.

«Хусусан «Наводир–ул-вақоеъ»-и Аҳмади Дониш тавонист ба  адабиёти мо неруи нав бахшида, андешаҳои тафаккурсоз ва созанда пешниҳод намояд», — гуфт ҳамсуҳбати мо.

Пас аз сафарҳои худ, — мегӯяд Шарифмурод Исрофилниё, — Аҳмади Дониш дар ин китоб андешаҳои комилан пешрафта ва тараққихоҳ пешниҳод намуда буд. Ин асар ба ҷадидони Бухоро, ки  ба сохти давлатдорӣ ва таълиму тарбия назари дигар доштанд, таъсири амиқ  расонид.

«Ҳангоми се сафари худ ба Россия Аҳмади Дониш сохти давлатдории Бухороро бо ин мамлакат муқоиса кард. Ӯ ҳатто дар бораи сохти давлатдории Россия низ андешаи танқидӣ дошт, чунки онҳо низ камбудиҳо доштанд. Ва дар баробари ин аллома барои ислоҳи онҳо андешаҳои нек низ пешниҳод карда буд. Агар як қисми пешниҳодҳои ин донишманд дар он давра амалӣ мешуданд, воқеан як ислоҳоте дар ҷомеаи асримиёнагии Бухоро рух доданаш мумкин буд»,-гуфт ҳамсуҳбати мо.

Ба андешаи Ш. Исрофилниё, Аҳмади Дониш аз  амир сар карда, то қозию вазир ва дигаронро танқид ва сохти давлатдории Бухороро сахт накӯҳиш мекард.

«Аҳмади Дониш як инсони тараққихоҳ ва ислоҳотпарвар  буд, ки ба ҷуз ҳақиқату адолат чизе намехост. Ғайр аз ин, ӯ дар ҷомеаи мадании Россия низ ҳамчун донишманд шинохта мешуд. Навиштаҳои ин мутафаккир дар байни хонандагон нисбат ба санъату маданияти пешқадами Россия ҳусни таваҷҷуҳ бедор карда буданд. Ӯ воқеан ҳам  дӯстии халқҳои Осиёи Миёнаву Россияро ташвиқу тарғиб намуда буд, ки ин амал имрӯз ҳам дар ҷомеаи мо метавонад намунаи ибрат бошад»,- хулоса намуд доктори илми филология, профессор Шарифмурод Исрофилниё.

   Зарангези ЛАТИФ,
АМИТ «Ховар»

 

Сентябрь 28, 2018 09:00

Хабарҳои дигари ин бахш

Гурӯҳи корӣ бо истифодаи самараноки заминҳои наздиҳавлигӣ дар Деҳободи ноҳияи Шаҳринав шинос шуд
Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар 7 ҳазору 336 сохтори давлатӣ ва коргоҳу корхонаҳо ташкилоти ибтидоӣ дорад
Аз ҷониби Бонки миллии Тоҷикистон лоиҳаи «Низоми ягонаи суғуртаи электронӣ» таҳия карда мешавад
Имрӯз дар Тоҷикистон баландшавии ҳарорати ҳаво дар назар аст
Замони баргузории Ниммарафони байналмилалии экологии кӯҳии шаҳри Панҷакент муайян шуд
Байни мутахассисони самти бехатарии радиатсионӣ ва муҳити экологии Тоҷикистон, Узбекистон ва Қирғизистон ҳамкорӣ таҳким меёбад
Талафоти неруи барқ дар шаҳри Душанбе ба 16,9 фоиз расидааст. Бардошт аз ҷаласаи гурӯҳи корӣ таҳти раëсати муовини Сарвазири Тоҷикистон
Имрӯз дар Тоҷикистон ҳавои тағйирёбанда пешгӯӣ мешавад
РОҲИ ПЕШГИРИФТАИ ТОҶИКИСТОН ДУРУСТ АСТ! Мошинҳои барқӣ аз лиҳози экологӣ тозатарин навъи нақлиёт дар ҷаҳон эътироф шудаанд
Ҳаҷми умумии истеҳсоли маҳсулот дар ноҳияи Кӯшониён ба зиёда аз 1 миллиард сомонӣ расид
Дар Панҷакент ниммарафони экологии кӯҳии «Seven Lakes» доир мегардад
Имрӯз дар Тоҷикистон хавфи сар задани селҳои маҳаллӣ дар назар аст