Муносибатҳои Покистон ва Тоҷикистон — таърихи шарикии рушдёбанда. Андешаҳои Сафири ҶИП дар ҶТ

ДУШАНБЕ, 20.09.2021 /АМИТ «Ховар»/. Тавре қаблан хабар додем, 16-17 сентябр Сарвазири Ҷумҳурии Исломии Покистон Имрон Хон бо сафари расмӣ ва ҷиҳати иштирок дар ҷаласаи Шӯрои сарони давлатҳои аъзои Созмони ҳамкории Шанхай дар  Тоҷикистон қарор дошт. Пас аз анҷоми мулоқоту музокироти сатҳи олӣ аз рӯйи натиҷаҳои он дар ҳузур ва бо иштироки Сарони давлатҳо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва муҳтарам Имрон Хон 10 санади нави ҳамкорӣ ба имзо расид.

Сафири Фавқулода ва Мухтори Ҷумҳурии Исломии Покистон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Имрон Ҳайдар андешаҳои хешро доир ба таърихи шарикии рушдёбандаи муносиботи ду кишвар  дар суҳбат бо  АМИТ «Ховар»  чунин дошт:

— Сарвазир Имрон Хон 16-17 сентябри соли 2021 ҷиҳати ширкат дар Саммити 20-солагии Шӯрои Сарони давлатҳои Созмони Ҳамкории Шанхай (СҲШ) аз Тоҷикистон боздид карданд. Пас аз анҷоми Саммит, номбурда ҳамчунин сафари расмии худро ба Тоҷикистон анҷом доданд. Нахустин сафари Сарвазир ба Тоҷикистон чанде пас аз сафари сермаҳсули Президент Эмомалӣ Раҳмон ба Исломобод, ки дар моҳи июни соли 2021 сурат гирифта буд, амалӣ гардид. Азбаски роҳбарияти ҳарду кишвар ҳадафҳои умумии сулҳ, пешрафт ва шукуфоии мардуми худ ва дар маҷмӯъ минтақаро доранд, сафари анҷомшуда ба табдил додани робитаҳои Покистону Тоҷикистон ба пайвандҳои мустаҳками бародарӣ ва шарикии стратегӣ мусоидат хоҳад кард.

Тоҷикистон соли 1991 пас аз фурӯпошии Иттиҳоди Шӯравӣ истиқлолият ба даст овард. Ин як кишваре мебошад, ки имконияти ба баҳр баромаданро надорад. Масоҳаташ 143,100 киллометри мураббаъ ва аҳолияш тақрибан 9,5 миллион нафар аст. Тақрибан 93% қаламрави Тоҷикистонро минтақаи кӯҳсор бо шаҷараи зиччи дарёҳо ташкил медиҳад, ки аз захираҳои минералӣ бой аст. Кишвар зебогии аҷиби табиӣ дорад, ки ба минтақаҳои шимолии мо аз қабили дарёҳо, ҷӯйҳо ва кӯлҳо шабоҳати зиёд дорад. Кӯҳҳои машҳури Помир, ки бо номи Боми Ҷаҳон низ маъруф аст, дар ҷанубу шарқи Тоҷикистон ҷойгиранд. Ин кишвар дар ҷануб бо Афғонистон, дар ғарб Узбекистон, дар шимол бо Ҷумҳурии Қирғизистон ва дар шарқ бо Чин ҳамсарҳад аст. Бо вуҷуди он, ки Тоҷикистон сарқонуни дунявӣ дорад, 98% аҳолии он мусулмонанд.

Қобили ёдоварист, ки дарҳол пас аз ба даст овардани Истиқлолият, кишвар ба ҷанги хунини шаҳрвандӣ гирифтор шуд, ки солҳои 1992-1997-ро дар бар мегирад.  Ҷанги шаҳрвандӣ бо оташбаси сулҳомез анҷом ёфт, ки таҷрибаи нодир аст. Имрӯз Тоҷикистон сатҳи саводнокиро тақрибан ба 98% расонида,  инфрасохтори хеле хуби рушдёфта низ дорад, хусусан дар соҳаҳои тандурустӣ, маориф ва нақлиёт.

Ҳарчанд Тоҷикистон соли 1991 истиқлолият ба даст овард, ин сарзамин макони якчанд тамаддунҳои қадимист, ки ба ҳазорсолаи 4 то миллод рост меояд. Ислом дар асри VIII ба Тоҷикистони муосир ворид шуд. Баъдтар дар ин минтақа сулолаи Сомониён таъсис ёфт, ки аз соли 819 то 999 мелодӣ ҳукмронӣ мекард. Мардуми тоҷик Амири Сомониён, яъне Абу Иброҳим Исмоил ибни Аҳмад Сомониро Асосгузори давлатдории тоҷикон мешуморанд. Пули миллии Тоҷикистон — сомонӣ низ ба номи ӯ гузошта шудааст. Тоҷикистони имрӯза пас солҳои тӯлонӣ, аниқтараш пас аз инқилоби шӯравӣ дар соли 1929 ба як ҷумҳурии худмухтори собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ табдил ёфт.

Покистон яке аз аввалин кишварҳое буд, ки Тоҷикистонро баъди истиқлолият ба расмият шинохт. Равобити Покистону Тоҷикистон бар таърих, эътиқод ва фарҳанги муштарак асос ёфтааст. Аз ҷиҳати ҷуғрофӣ, ин ду кишвар воқеан ҳамсояанд ва танҳо бо рахи танги долони Вахони Афғонистон ҷудо мешаванд, ки паҳнои он дар баъзе ҷойҳо ҳамагӣ чанд километр аст.

Покистон саъй дорад, ки ҳамкориро бо ҷумҳуриҳои Осиёи Марказӣ густариш диҳад. Дар робита ба ин, мо дар сиёсати ба натиҷа нигаронидашуда, ҳамаҷониба ва устувори Осиёи Марказӣ кор карда истодаем. Ин сиёсати боэътимод бар панҷ нақша асос ёфтааст: 1- сиёсӣ, 2- савдо ва сармоягузорӣ, 3- энергетика ва алоқа, 4- амният ва мудофиа ва 5- равобити байни одамон. Ин сиёсат муносибатҳои моро ба шарикии стратегии дарозмуддат бо ҷумҳуриҳои Осиёи Марказӣ ҳидоят хоҳад кард.

Дар тӯли се даҳсолаи охир дӯстии Покистону Тоҷикистон ба намунаи ҳамсоягии нек дар арсаи сиёсии байналмилалӣ табдил ёфтааст. То имрӯз, ҳарду ҷониб зиёда аз 80 ҳуҷҷати дуҷонибаро дар самти институтсионализатсия ва густариши ҳамкориҳои дуҷонибаи мо дар соҳаҳои мухталифи мавриди таваҷҷӯҳи тарафайн ба имзо расониданд. Дар натиҷа, ду кишвари бародар ҳоло ба сӯи шарикии стратегӣ ҳаракат мекунанд ва дӯстии Покистону Тоҷикистон дар бисёр соҳаҳо дар ҳоли рушд мебошанд.

Ҳарду кишвар як комиссияи байниидоравӣ ва чанд гурӯҳи кории муштарак дар соҳаҳои гуногун, аз ҷумла тиҷорат ва иқтисод, энергетика, нақлиёт, маориф, илм, фарҳанг ва сайёҳӣ таъсис додаанд, то ин робитаҳо боз ҳам амиқтар ва гуногунранг карда шаванд. Гурӯҳи дӯстии байнипарлумонӣ ва Шӯрои тиҷоратии муштарак низ барои таҳкими робитаҳои дуҷониба дар соҳаҳои худ ташкил карда шудаанд.

Дар робита ба ҳамкориҳои бисёрҷониба, байни ду кишвар оид ба масъалаҳои гуногуни минтақавӣ ва байналмилалӣ шабоҳати назаррас вуҷуд дорад. Ғайр аз СММ, узвияти муштараки мо дар СҲИ, СҲШ, ЭКО ва МҲТБО ҳамкории дуҷонибаи моро дар доираи бисёрҷониба боз ҳам тақвият бахшид. Ҳарду кишвар қариб ҳамеша дар форумҳои гуногуни байналмилалӣ ва минтақавӣ якдигарро дастгирӣ мекунанд.

Дар доираи сафари Сарвазир ба Тоҷикистон аз 16 сентябри соли 2021 дар Душанбе нахустин ҳамоиши тиҷоратии муштараки Покистону Тоҷикистон ташкил ва баргузор гардид. Якчанд вохӯриҳои B2B барои ба роҳ мондани робитаҳои мустақими тиҷоратӣ байни ҷомеаҳои тиҷоратии ду кишвар доир гардиданд. Ҳайати баландпояи тиҷоратии Покистон барои ширкат дар Форум аз Покистон ба Душанбе омад.

Роҳбарони ҳарду кишвар медонанд, ки робитаҳои дуҷонибаи иқтисодии мо ба сатҳи робитаҳои мавҷудаи сиёсӣ ҷавобгӯ нестанд. Тибқи оморҳои гумруки Тоҷикистон, ҳаҷми солонаи тиҷорати дуҷонибаи мо дар соли 2020 тақрибан 25,79 доллари ИМА буд. Аз як тараф, ин як потенсиали бузургеро нишон медиҳад, ки ҳанӯз мавриди истифода қарор нагирифтааст ва аз тарафи дигар, он ноустуворӣ ва номувофиқатиро дар шакли тиҷорат инъикос мекунад. Ин асосан ба вазъи амниятӣ дар Афғонистон дар даҳсолаҳои охир вобаста аст, зеро аксари тиҷорати дуҷонибаи мо бо Тоҷикистон аз Афғонистон мегузарад. Ба ибораи дигар, монеаи асосӣ дар афзоиши тиҷорати дуҷонибаи мо набудани робитаҳои мустақими автомобилӣ, роҳи оҳан ва ҳавоӣ мебошад. Ҳарду ҷониб дарк мекунанд, ки васеъ намудани имкониятҳои ҳамкорӣ калиди афзоиши тиҷорати дуҷониба, рушди робитаҳои одамон ва рушди туризм мебошад. Ҳамин тариқ, ҳоло ҳарду ҷониб ҳамагуна имкониятро барои ҳарчи зудтар барқарор кардани хатсайрҳои мустақими ҳавоӣ байни ду кишвар баррасӣ мекунанд.

Долони иқтисодии Чину Покистон (CPEC), ки ҷузъи хеле муҳими лоиҳаи бузург дар Чин аст, барои сохтани инфрасохтори беҳтарин ва механизми ҳамкорӣ дар минтақа ва берун аз он омода аст. Лоиҳаи ба наздикӣ тарҳрезишудаи хати роҳи оҳан, ки Покистонро бо Узбекистон тавассути Афғонистон мепайвандад, инчунин як қадами хеле хушнудкунанда дар роҳи густариши робитаҳои минтақавист, зеро анҷоми он ба пайвастани Покистон бо дигар кишварҳои Осиёи Марказӣ, аз ҷумла Тоҷикистон тавассути роҳи оҳан мусоидат хоҳад кард.

Мавқеи муҳими геостратегии Покистон дар минтақа ба он имкон медиҳад, ки пайванди табиӣ байни маркази АвруОсиё ва баҳри Араб гардад. Ҳамин тариқ, Тоҷикистон мунтазири имконияти пайвастшавӣ бо ҷаҳони беруна, аз ҷумла Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, Шарқи Наздик ва Африқо тавассути бандарҳои баҳрии мо мебошад. Ба ҳамин монанд, Тоҷикистон дарвозаи Осиёи Марказӣ ва берун аз он барои маҳсулоти Покистон аст.

Дар соҳаи дифоъ ва амният ҳам Покистон ва ҳам Тоҷикистон сулҳро калиди пешрафти иқтисодӣ ва шукуфоӣ медонанд ва таҳдидҳои ифротгароӣ, терроризм ва ҷиноятҳои муташаккили фаромиллиро қувваҳои пешбарандаи ноустуворӣ ва хушунат мешуморанд. Ин дарки муштарак дар муносибатҳои дуҷонибаи мо азми мутақобила барои аз байн бурдани ин бадӣ дар ҳар ду  кишвар, дар минтақа ва дар маҷмӯъ дар ҷаҳон водор сохт. Ҳамин тариқ, ҳоло ҳарду ҷониб бо ин мақсад саъю талошҳои муштараки фаъолтаре ба харҷ медиҳанд.

Дар бахши энергетика, CASA-1000 як лоиҳаи пешрафта байни Покистон ва Тоҷикистон мебошад, зеро он интиқоли барқи зиёдатиро аз Ҷумҳуриҳои Қирғизистон ва Тоҷикистон ба Афғонистон ва Покистон дар мавсими тобистон, вақте ки Покистон ба он бештар ниёз дорад, дар бар мегирад. Тибқи шартҳо, байни Ҷумҳуриҳои Қирғизистон ва Тоҷикистон ба масофаи 47 километр ва миёни Тоҷикистону Покистон тавассути Афғонистон ба масофаи 750 километр хати барқ ​​кашида мешавад. Лоиҳа аввалин иқдоми амалӣ барои пайвастани Осиёи Марказии аз ҷиҳати энержӣ бой ба Осиёи Ҷанубии ниёздошта буда, ба ин васила долони доимии энергетикӣ эҷод мекунад ва имкониятҳои нави тиҷорати энержиро дар минтақа боз мекунад.

Ҳангоме ки робитаҳои фарҳангӣ ва илмӣ, инчунин робитаҳои байни одамон миллатҳоро ба ҳам наздик мекунанд, ҳарду кишвар аз ҳар як фурсат истифода мебаранд, то аз робитаҳои фарҳангии муштарак истифода баранд ва пулҳои байни мардумони мо, рассомон, академикҳо ва муассисаҳоро бунёд кунанд. Покистон аллакай тавассути намоишгоҳҳо ва чорабиниҳои гуногун, ки гоҳ-гоҳе дар Тоҷикистон баргузор мешаванд, мероси фарҳангии худ, аз ҷумла санъат, либос ва ошпазиро тарғиб мекунад.

Ду халқи мо инчунин як пайванди аҷиби адабӣ доранд, зеро онҳо пайравони паёмҳои умумибашарӣ ва осоиштаи равшангарон ва чеҳраҳои маъруф аз қабили Аллома Муҳаммад Иқбол, Файз Аҳмад Файз, Сайид Алии Ҳамадонӣ, Садриддин Айнӣ ва дигарон мебошанд. Дарвоқеъ, Аллома Иқбол номи хонаводагӣ дар Тоҷикистон аст ва осораш ба барномаи таълимии маорифи  Тоҷикистон шомил шудааст. Ба ҳамин монанд, дар Покистон ва Кашмир чанд ҳазор пайравони Сайид Алии Ҳамдонӣ ҳастанд.

Донишманди шинохтаи тоҷик Алӣ Муҳаммади Хуросонӣ барои хизмати намоён дар омӯзиши ашъори Аллома Иқбол дар соли 2015 бо ҷоизаи Ифтихории  президенти Покистон қадрдонӣ гардид. Дар шӯъбаи урдуи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар Душанбе Маркази омӯзиши Покистон таъсис дода шуд. Ин марказ бо талошҳои сафорат дар соли 2009 таъсис ёфта, ба донишҷӯёни тоҷик дар корҳои илмиашон баҳри омӯзиши забонҳои урду ва покистонӣ кумак мекунад.

Азбаски ман ду сол пеш ин паёмро гирифтам, дарёфтам, ки тоҷикон хеле саховатманд ва меҳмоннавозанд. Онҳо одамони сулҳпарвар ва меҳнатдӯст бо ғаризаи намунавии шаҳрвандӣ мебошанд. Муҳимтар аз ҳама, онҳо бо ҷидду ҷаҳди ватандӯстона талош доранд, ки  ватани худро ба як кишвари ифтихорӣ дар ҷомеаи миллатҳо табдил диҳанд. Ҳамаи ин хусусиятҳои фарқкунанда на танҳо ба фарҳанги ғанӣ ва табиати пешрафтаи мардуми тоҷик ишора мекунанд, балки аз раҳбарии дурандешонаи Президент Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон низ дарак медиҳад, ки азму талоши пайвастааш боиси рушд,  пешрафт ва шукуфоии Тоҷикистон гардидааст.

Маҳз дар ҳамин замина, ки ҳарду ҷониб аз натиҷаи сафари анҷомшудаи Сарвазир Имрон Хон ба Душанбе изҳори қаноатмандӣ намуданд. Роҳбарони ду кишвар маҷмӯи пурраи муносибатҳои дуҷонибаро баррасӣ карда, баҳри амалӣ намудани стратегияи оянда, ки мақсадаш  таҳкими минбаъдаи дӯстии Покистону Тоҷикистон мебошад, қадамҳои наверо ба пеш гузоштанд.

АКС: Хадамоти матбуоти Президенти ҶТ/АМИТ “Ховар”