ЭҲТИЁТ! Ҳангоми истеъмоли маҳсулоти дар шароити хона консервшуда бодиққат бошед

ДУШАНБЕ, 14.01.2024. /АМИТ «Ховар»/. Тавре маълум аст, бо фарорасии фасли сармо талабот ба маҳсулоти консервшуда зиёд мегардад. Аз ин рӯ аз шаҳрвандон хоҳиш мешавад, ки ҳангоми харид ва истифодаи маҳсулоти консервшуда бодиққат бошанд, зеро дар ҳолати вайрон будани ин гуна маҳсулот онҳо метавонанд ба бемориҳои гуногуни сироятӣ гирифтор шаванд. Хабарнигори АМИТ «Ховар» ин мавзуъро пайгирӣ намуд.

Нодуруст омода намудани маҳсулот омили сар задани кадом беморӣ мегардад?

Яке аз хатарноктарин бемориҳое, ки дар натиҷаи нодуруст тайёр намудани ғизоҳои банкагӣ ва консервшуда сар мезанад, ин ботулизм мебошад. Ба хотири огоҳ сохтани мардум ва пешгирӣ аз рух додани ин гуна беморию фалокатҳо ба сабаби истеъмоли ғизоҳои нодуруст тайёршуда мо тасмим гирифтем бо мутахассиси соҳа, муовини сартабиби Беморхонаи клиникии шаҳрии бемориҳои сироятӣ Муродалӣ Сафаралиев ҳамсуҳбат шавем.

Ботулизм ба инсон чӣ таъсир мерасонад?

«Ботулизм — заҳролудшавии шадиди сироятӣ аз хӯрок буда, бинобар аз таъсири ботулотоксин осеб ёфтани мағзи дарозрӯя ва ҳароммағз пайдо мешавад. Он бештар бо бартарии синдроми фалаҷи чашм ва майнаи дарозрӯя амалӣ мегардад. Ҳамагӣ 7 навъи ангезаи ин беморӣ вуҷуд дорад: А, В, С (Сα ва Сβ), D, E, F, G. Онҳо аз ҷиҳати хосияти морфологӣ монанд мебошанд, вале сохтори антигении заҳрашон гуногун аст. Барои инсон хусусан ангезаҳои навъи А, В ва Е хавф доранд», -иброз дошт табиби сироятшинос Муродалӣ Сафаралиев.

Олими бактериологи белгиягӣ Эмил Ван Эрменгеп соли 1886 барангезандаи ин бемориро кашф намуд, ки бактерияҳо мебошанд ва ба он бемории ботулизм (заҳролудшавӣ аз ҳасиб) ном мегузорад. Манбаи ин беморӣ асосан ҳайвонҳои хонагӣ, ба монанди гов, асп, буз, гӯсфанд ва ғайраҳо мебошанд.

«Бояд хотирасон намуд, ки ин ҳайвонҳо худ бемор намешаванд, аммо ба воситаи ахлот ва шошаашон ин бактерияҳоро ба замин паҳн месозанд. Ин бактерияҳо хусусияти ба худ хос доранд, ки баъд аз коштани маводи полезӣ ба дохили онҳо ворид гашта, дар ҳолати беҳавоӣ зиндагӣ ба сар мебаранд. Дар вақти ҷамъоварии ҳосили помидор, бодиринг, карам ва меваҳои донакдор ин бактерияҳо ба онҳо мечаспанд», -гуфт мутахассис.

Барангезандагони ин беморӣ аз куҷо пайдо мешаванд?

Барангезандагони ин беморӣ ду намуд мешаванд:

1. Бактерияҳои ғилофакдор (спорӣ)
2. Бактерияҳои вегетативӣ

Ҳамсуҳбати мо иброз медорад, ки тавассути маводи хӯрокворӣ метавонад ду намуди ботулизм гузарад: ғизоӣ ва кӯдакона. Ботулизми кӯдакона бисёр кам буда, асосан заҳролудшавии он тавассути истеъмоли асал ҷараён мегирад.

«Бактерияҳои ғилофакдор (спорӣ) ба воситаи хок ба сабзавот ва меваҳо мегузаранд. Дар фасли тирамоҳ дар мавсими тайёр намудани меваҳои полезӣ агар раванди тайёр намудани онҳо вайрон шавад, яъне агар зарфҳо (банкаҳо) дуруст буғ дода нашаванд ё маҳсулоти дохили онҳо дуруст тоза нашуда бошад, нокифоя ҷӯшонида шуда бошанд, баъд аз он ки сарпӯши зарф маҳкам шуд, бактерияҳои ғилофакдор афзоиш ёфта, аз худ заҳрҳои (токсинҳои) зиёде мебароранд. Яъне онҳо ба бактерияҳои вегетативӣ табдил меёбанд. Дар натиҷаи истеъмоли ин ғизоҳои вайроншуда баъд аз якчанд соат (то 10 рӯз) нишонаҳои бемории ботулизм дар организм пайдо мешаванд. Танҳо заҳролудшавӣ аз чунин маводи ғизоӣ метавонад якбора шумораи зиёди одамонро мубталои ин беморӣ гардонад», -афзуд табиб.

Ба намуди маводи хӯрокворие, ки метавонанд сабаби заҳролудшавӣ гарданд, консерваҳои сабзавотии туршияшон кам: нахуд, сабзӣ, лаблабу ва боимҷон, маҳсулоти консервкунонидаи сабук: моҳиҳо (моҳиҳои консервиягии дар сирко хобонда, дудкарда ва намакшуда), маҳсулоти гӯштии консервшуда, ба мисли мурғ ва ҳасиб дохил мешаванд.

Нишонаҳои асосии ботулизм

Нишонаҳои асосии беморӣ хушк шудани даҳон, пайдо шудани дард дар меъда, қайқунӣ ва дарунравӣ, баъзан баланд шудани ҳарорати бадан то 37⁰ С  мебошанд.

Инчунин дар рӯзи дуюми заҳролудшавӣ дигар нишонаҳои ин беморӣ пайдо мешаванд: бемадорӣ, камқувватӣ, чарх задани сар, торикии пеши чашм, хасташавии овоз, ки ҳатто сухани бемор фаҳмида намешавад, бемор оби даҳон ва хӯрокро фурӯ бурда наметавонад. Ҳамзамон таъсири заҳр ба майнаи сари инсон халал мерасонад ва сари бемор мечархад.

Чӣ гуна метавон ба бемор ёрии аввалини тиббӣ расонид?

Агар сари вақт ташхиси бемор муайян нашавад ва тез ёрии таъҷилӣ расонида нашавад, бемор беҳуш мешавад. Пардаи ҳоҷиз (диафрагма) фалаҷ мешавад, бемор нафас гирифта наметавонад, ҳаво намерасад, дар натиҷа норасоии кори дил ва шараёнҳои хунгард пайдо мешавад. Дар ин ҳолат то омадани корманди тиб ба тезӣ даруни беморро бо маҳлули 5%-и содаи хӯрокворӣ шустан зарур аст, то ки заҳрҳои меъда ба берун бароварда шаванд. Ё ки ба бемор ҷурғот ё дуғ хӯронидан лозим аст. Дар ҳолате, ки ин мавод набошанд, ақалан оби ширгарми зиёдро ба бемор нӯшонидан зарур аст.

Дар хона агар ҳаби ангишти фаъол (активированный уголь) бошад, аз 10 то 30 дона хӯронидан лозим аст.

Баъд аз он бемор бояд дар шуъбаи сироятӣ бистарӣ шавад.

Роҳҳои пешгирии бемории ботулизм

 Маҳсулоти консервшудае, ки дар корхонаҳои истеҳсолӣ омода мешаванд, дар онҳо бактерияи ботулизм вуҷуд дошта наметавонад, зеро дар шароити корхонаҳои истеҳсолӣ тамоми маҳсулот дар автоклав (асбоби дорои ҳарорати баланд барои безараргардонӣ) гузошта мешаванд, ки ин бактерия нобуд мешавад.

Аммо ба гуфтаи табиби сироятшинос, дар шароити хона консервкунонии маҳсулоти моҳӣ, замбурӯғ, гӯшт ва кабудиҳо, ки хатари зиёд доранд,  аз кадбону маҳорати баланди омодасозӣ талаб менамоянд.

Бактерияи ботулизм ранг ва маззаи консерваро чӣ гуна менамояд?

Мутахассис ҳамзамон иброз дошт, ки ҳангоми дар таркиби маҳсулоти консервшуда мавҷуд будани бактерияи ботулизм ранг ва маззаи он дигар намешавад. Иваз шудани ранги маҳсулоти консервшуда нишонаи дигар бактерияҳо мебошад, ки онҳо низ ба саломатии инсон таъсир мегузоранд. Аз ин хотир дар ҳолати харидорӣ намудани маҳсулоти консервшуда пеш аз истеъмол сарпӯши зарфро кушода, банкаро дар оби хунук гузошта, сипас онро болои плита монда, ба муддати 15-20 дақиқа ҷӯшонанд. Дар ин ҳолат хатари он камтар мешавад.

Кадом маҳсулотро бояд бо эҳтиёти зиёд омода намуд?

Муовини сартабиби Беморхонаи клиникии шаҳрии бемориҳои сироятӣ Муродалӣ Сафаралиев тавсия медиҳад, ки ҳангоми омода намудани консерва тамиз (буғ) намудани банкаҳо зарур буда, пурра шустани маҳсулот, хусусан маҳсулоте, ки ба замин ва хок наздик аст, ҳатмӣ мебошад. «Ҳамзамон бояд, ки маҳсулоти ба хок наздикро ба муддати чанд соат зери оби хунуки равон монда, обашро иваз намоянд. Инчунин тавсия дода мешавад, ки маҳсулоти омодашударо дар дохили зарфи банкагӣ гирифта, ҳамаи банкаҳоро дар дохили об 15-20 дақиқа ҷӯшонанд. Ҳангоми консервкунонӣ ба маҳсулоте, ки ҷавҳари табиӣ надоранд, тибқи дастурамал, ҳатман ҷавҳари лимӯ ё сирко илова намоянд», -афзуд ӯ.

Дар ин хусус профессори кафедраи «Сифат ва бехатарии маҳсулоти ғизоӣ»-и Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон ба номи Шириншоҳ Шоҳтемур Рустам Бобохонов низ тавсия медиҳад, ки коркард ва нигоҳдорӣ дар хона бояд хеле бодиққат ва амиқ анҷом дода шавад.

«Баъд аз маҳкам намудани зарфи консерва онро ғелонед, то боварӣ ҳосил намоед, ки сарпӯш пурра маҳкам шудааст, вагарна ҳавое, ки пас аз гардиш дар онҳо баста мешавад, боиси ферментатсияи маҳсулоти дохили зарфҳо мегардад ва онҳо метарканд. Баъди каме хунук шудани зарфҳо онҳоро ба ҷои нигоҳдории доимӣ кӯчонед ва чаппа гузореду болояшонро бо матои ғафс пӯшонед, то гармӣ нигоҳ дошта шавад. Новобаста аз он ки чӣ гуна консерва аст, беҳтар аст, ки онро дар ҷои хунук ва торик нигоҳ доред, онро махсусан аз ҳарорати баланд ва нури Офтоб бояд дур нигоҳ дошт»,- изҳор намуд Рустам Бобохонов.

Рустам Бобохонов иброз намуд, ки агар сарпӯши зарфи консервшуда дамида ва обаш тира гашта бошад, онро истеъмол накунед ва аз он ҳатто начашед. Зеро миқдори камтарини заҳри ботулинӣ хатарнок аст. Инчунин ба хӯришҳое, ки аз боимҷон, бодиринг ва карам, лӯбиёи сабз, лаблабу, занбӯруғ омода шудаанд, сахт аҳамият диҳед. Барои консервкунонӣ танҳо маҳсулоти тару тоза ва бе ягон нуқсу  иллатро бояд интихоб намуд, зеро маҳсулоти вайроншуда бактерия ҳосил менамояд.

Бояд гуфт, ки саломатии ҳар инсон дар дасти худи ӯст, аз ин рӯ, ҳар яки мо масъул ҳастем, ки қоидаҳои бехатарӣ ва ташаккули тарзи ҳаёти солимро риоя намуда, худ ва аҳли оилаамонро аз ин ва дигар намуди бемориҳои хатарнок эмин дорем.

Зарангези ЛАТИФ,
АМИТ «Ховар»

АКС аз манбаъҳои боз