بدخشان-محضر توسعه گردشگری و هنرهای مردمی. تأثرات خادم ادبی خاور از سفر به بدخشان

توسعه گردشگردی و هنرهای مردمی، گسترش و حفظ آنها – دو مسئله‌ای است، که امروز در مد اول نظر سیاست داخلی و بیرونی حکومت تاجیکستان و رئیس جمهور کشورمان قرار دارد. اینها مسائلی هستند، که یکدیگر را تکمیل کرده و به همدیگر نیرو می‌بخشند. سال توسعه گردشگری و هنرهای مردمی اعلام شدن سال جاری از جانب پیشوای ملت ما اهداف بزرگ را پیگیری می‌نماید، که به آبادی و غناوت اقتصادی و بهبود مردم کشور، خصوصا بلند برداشتن سطح اقتصادی و مدنی خلقمان روانه شده‌اند. بدخشان تاجیکستان، واقعا سرزمینی است، که بهترین محضر این رشد و این گسترش بوده می‌تواند و آن هم به شش وجه.

اولا، این سرزمینی است، که هر گوشه و کنار نازنینش از لحاظ ناتکراری، پاکی و جالبیت طبیعت ناتکرار بوده، با ظهورات طبیعت زنده و بهشت‌آسا زیبا، با آبهای زلال و نمای کوه های سربفلک و برف‌پوش و اتنوگرافی بی‌مثلش توجه عالمیان را به خود می‌کشد.

سپس، بدخشان، که کوه های سبفلکش بام جهان نام گرفته‌اند، در جهان یکی از مشهورترین قطعات کهنوردی و آلپینیزم بین‌المللی است، که فتح قله‌های بی‌همتای آن را هر کهنورد برای خود شرف می‌حسابد و مشهورترین کوهنوردان عالم در آرزوی فتح آنها می‌باشند. قله‌های سربفلک بام جهان همه‌ساله تعداد زیاد کهنوردان را به سوی خود می‌کشند.

سوم، بدخشان همان سرزمینی است، که در آن نادرترین هنرهای مردمی، آداب، عنعنه‌ سنت و مراسم خلقی تا امروز بی آسیب آمده رسیده و به شکل کامل محفوظ مانده‌اند. در این جا هم محصول هنرهای مختلف و رنگارنگ دستی، لباس، انواع طعام های ملی و هم سنت و آیین های زیباترین و جالبترین دیده می‌شوند، که برای هر یک نفر مسافر خارجی خیلی و خیلی توجه انگیز می‌باشند.

چهارم، بدخشان ما یکی از قدیمترین سرزمین های تاریخیی است، که هر سنگ و باره آن از تاریخ پر از قصه و روایت انسانیت حکایت می‌کند. در این جا موضع های دیدنی تاریخی هستند، که از عصرهای سنگی و برنجی، از زمان های دولتداری هخامنشیان، کوشانیان و هیتالیان و از تاریخ نوین مردم این دیار حکایت های جالب می‌کنند. الَکَی از آنها همه‌روزه صدها نفر گردشگر از تمام گوشه‌های دنیا دیدن دارند و تعدادشان سال تا سال می‌افزاید.

پنجم، محض از داخل همین سرزمین تاریخی “راه بزرگ ابریشم”، راه حرکت راهبان بدای و فرستادگان سیاسی می‌گذشت، که برای گردشگران و تاریخ و باستان‌شناسان دنیا خیلی جالب است.

نهایت، ششم، این سرزمین از جهت ظهور چشمه‌های شفابخش و طبابتی و ذخیره سنگهای قیمت‌بها همتا ندارد، که نیز همه‌روزه تعداد مشتریان آن از تمام گوشه‌های عالم در حال افزودن است.

تمام نواحی بدخشان می‌توانند نمونه بهترین برای حل این موضوع، یعنی توسعه گردشگری و حفظ هنرهای مردمی باشند. اما امروز ما از حدود ناحیه اشکاشیم رهسپاریم، جانب چشمه مشهور بی‌بی فاطمه زهرا ره پیش گرفتیم و ره به ره شاهد آنیم، که چه قدر تعداد زیاد گردشگران خارجی سوار دوچرخه،  متوسیکل، ماشین و همچنین پیاده این راه طولانی کوهستان را طی می‌کنند، تا این که به موضع های دلخواه خود برسند و مراد دل حاصل کنند.

بی‌بی فاطمه زهرا-اعجاز طبیعت

اولا، این چشمه بی‌نظیر تنها با یک دیدن انسان را مفتون خود می‌سازد، زیرا خیلی پاکیزه، سیرون،  زیبا و سرسبز و خرم است. اعجاز یکم این است، که اگر در همه جا آب گرم از زمین فواره زده برآید، در این جا آب از بالا، از آستین کوه بلند می‌ریزد، آستینی، که طبیعت به آن رنگ و نقش و نگار بی مثل بخشیده و این باعث پیدا شدن روایت های عجیب و شنیدنی زیادی گردیده است. آب گرم و شفابخش از دو آستین کوه بلند جاری شده، حوضی را تشکیل داده است، که به آن مردم به نیت شفا وارد می‌شوند. به نظر چنین می‌رسد، که از آسمانها خداوند متعال با دستان خود از ظرفی بزرگ این آب شفابخش را به دوش حاجتمندان می‌ریزد. در کنار داخل این چشمه یک موری شبیه تنوره‌ای هست، که هر کس تواند وارد آن شود، به آرزو و نیتی، که دارد، خواهد رسید. خصوصاً زنان و مردان بی‌ذریات پس از غسل در این چشمه صاحب فرزند می‌شوند. اما این هنوز تنها یکی از خاصیت های این چشمه مقدس است.

کیهاست از جهت علمی ثابت گردیده است، که چشمه بی‌بی فاطمه زهرا برای معالجه بیماری های زیاد، از جمله، بیماری های عضوهای هاضمه (التهاب معده، زخم معده، کولینج مزمن، گزک دائمی جگر، سنگ گُرده و مجراهای تلخ‌گذر)؛ بیماری های عضوهای تکیه و حرکت (یعنی التهاب بندها، ترباد، استخوان و تغایکها، التهاب استخوان و موشکها، شخشوی بندها، کسلی ریزیز (استخوانشکن) در حالتی که جراحی را طلب نکند و بیماری های مختلف زنانه سودمند است.

از خصوص فرزند یافتن آدمان بی‌ذریات در این چشمه می‌توان مثال های زیادی آورد. نقل می‌کنند، که یک خانم ژاپنی، که سال های زیاد بی‌فرزند بود، پس از معالجه با آب های این چشمه شفابخش به کشور خود برگشته، صاحب فرزند می‌شود. او پس از چند سال با همان فرزند بار دیگر به زیارت این چشمه مقدس می‌آید.

تازه‌ترین دلیل این است: سال گذشته خانمی با نام ینان از آلمان، که سالها بی‌فرزند بود، پس از چند روز معالجه در آب چشمه نامبرده، به وطن برگشته، صاحب فرزند شد و به طریق فییسبوک با منتداری از این خصوص خوش‌خبر فرستاد. چنین دلایل از ساکنان خارجی زیادند، اما دور نمی‌رویم.

در همین درگاه دو نفری هستند، که پس از معالجه با آب چشمه صاحب فرزند شده‌اند. از جمله، خالومبیک سییپراف، که ساکن روستای یمچون بوده، در شهر اوش قرقیزستان راننده بود، 18 سال بی‌فرزند بود و هیچ معالجه‌ای برای فرزندارشوی او مساعدت نکرد.  تنها پس از شفای چشمه بی‌بی فاطمه زهرا صاحب فرزند گردید و آن قدر اخلاص به این موضع بست، که اکنون در درگاه همین چشمه کار می‌کند و برای آبادانی آن صمیمانه سهم می‌گذارد.

نفر دیگر نیز، که حالا در این استراحتگاه به حیث محافظ کار می‌کند، اکرام‌الدین علی نظرف از روستای ویچکوت است، که 22 سال بی‌فرزند بود. مراجعت او به همه درمانگاه ها نتیجه نداد. اما محض به شرافت چشمه بی‌بی فاطمه زهرا صاحب دو فرزند گردید. ویدولا میرمتف، که در روسیه زندگی می‌کند، در آن جا به قیمت 19 هزار دلار معالجه کرده و فرزند نیافت. او نیز به شرافت این چشمه مقدس صاحب فرزند شد. مثال ها خیلی زیادند. اما آخرین دلیل این است، که چندی پیش، در موسم همینساله زنی، که همراه شوهر از شهر کان‌بادام آمده بود و سالیان بی‌فرزند بود، در زمان همراه شوهر در این جا معاینه گرفتن عاقبت حامله‌دار شده و با قناعتمندی به خانه برگشت.

بنده در طول یک هفته مشاهده کردم، که تعداد خیلی زیاد خارجیان به این جا می‌یند. تنها در موسم همینساله، که از 22 مارس آغاز یافته است، تا 15 اوت 750 نفر نام‌نویس شده‌اند و اگر به نظر گیریم، که بعضا بی نام‌نویس هم می‌درآیند، قریب هزار نفر گردشگر خارجی در این مدت از این چشمه بهره‌مند گردیده‌اند.

می‌توانیم چندی از آنها را نام بریم: لیزا از آلمان، گمیران از اوسترالیا، کیم از کره، ارمنده از پرتوغال، پالیکس از فرانسه، انگیل از ایتالیا، لن لیا از چین، لیزا از آمریکا،  بر مه‌ار از اسرائیل…و لحظاتی، که این نامها را با متصدی قبولگاه چشمه فیض‌الدین قربانشاه نام‌نویس می‌کردیم، خانمی وارد شد با نام کیپرین، که از هانگکاک بوده است. همچنین مشتریان این چشمه مقدس از کشورهای دیگر، مثل اسپانیا، بریطانیا، سوئس، نارویژ، اسلواکی، هالند، ژاپن، ایران، روسیه، رومینیا، اوکراین، قرقیزستان و دیگر مناطق دنیا امسال در آبهای شفابخش چشمه فاطمه زهرا معالجه گرفته‌اند.

وطن چشمه‌های شفابخش

ما در خصوص یک چشمه بی‌بی فاطمه زهرا سخن کردیم، حال آن که در بدخشان چنین چشمه‌ها خیلی زیادند و مشهورترین آنها گرم‌چشمه و چشمه اوجند. این چشمه‌ها همه‌روزه مشتریان زیادی را قبول می‌کنند و در آنها شرایط موافق برای زندگی و معالجه از بیماریهای گوناگون فراهم آورده شده‌اند. هر یک این چشمه‌ها خصوصیت خاص خود را دارد. مثلاً، گرم‌چشمه بدون آن که بیماریهای زیادی را شفا می‌بخشد، با آن مشهور است، که بهترین مکان معالجه برای بیماریهای پوست می‌باشد و آنهایی که از آبهای این چشمه خداداد شفا یافته‌اند و به آن اخلاص بسته‌اند، بی‌حسابند.  یا خود چشمه اوج، علاوه به آن که به بسیار بیماریها دواست، خصوصیت خاصش این است، که به چشم بنایی می‌بخشد و نور چشم را افزون می‌سازد. نقل می‌کنند، بیمارانی بر این چشمه با عصابغل آمده و بی آن برگشته‌اند.

علاوه به این چشمه‌های مشهور، چشمه آب نرزن سیست، چشمه‌های شفابخش معدنی چورش، ژونت، خاسگونی، اندراب، برشار، آب گرم، ابخرو، زیریف، ادیت، درشی، نهرخون، سیریشیتخرو، راستاشیتخرو، ورنگ، سرخ چشمه، شیرگین، زانگ، اچیکلیک، خرگوشی…در این دیار خداداد جارییند، که ترکیب آنها و خصوصیت های شفاییشان آموخته شده و هر یکی به دردی دوایند.

مأموریت چشمه بی بی فاطمه زهرا، که امروز مؤسسه دولتی استراحتگاه طبابتی سابقداران جنگ و محنت نامیده می‌شود، رسما از سال 1996 به فعالیت شروع کرده است و در آغاز 8 رخت خواب داشت. بنده، که سال 1998 با هیئت حرکت وحدت ملی و احیای تاجیکستان به بدخشان سفر کرده و از این چشمه نیز دیدن کرده بودم، چون به این موضع رسیدیم، اول باور نکردم، که این همان مکان و همان چشمه است. در این موضع آن وقتها تهی از دال و درخت و خیلی خراب، که تنها با یک لته‌پاره‌ای درآمدگاه چشمه پوشیده می‌شد و به جز یک بنای کوچک تنها برای خواب چند نفر بی یگان شرایط، چیزی دیگر نبود، امروز باغ های محتشم بزرگ با گلگشت های سبز و خرم، هفت بنای دوطبقه با شرایط ضروری در حدود 5 هکتار بنا یافته‌اند، که بدون شبهه از برکت استقلالیت دولتی تاجیکستان بوده، محصول زحمات جان‌نثارانه فرزندان این دیار با سروری رئیس  آن حق‌نظر صمدف، یاور چالاک او منورخان علمخانف و دیگران می‌باشد، که با محبت و ذوق خاصه طی چند سال این جا زحمت کشیدند. آورده و نشاندن 40 هزار بیخ نهال در این موضع زمین سنگزار و قمزا و پروریدن و سبز کردن این همه دال و درخت و سبزه‌زار و گلزار کار آسان نبود.

قلعه تاریخی یمچون

برای رسیدن به چشمه بی بی فاطمه زهرا پس از پیمودن 180 کیلومتر از شهر خاروغ، از دهات پایان باید طول 10 – 11 کیلومتر توسط گردنه را هم بالا برآمد. در رو به روی شما قلعه تاریخی قدیمی به چشم می‌رسد. نخستین تأثرات این است، که بیننده به شگفت می‌آید، که چگونه در قله بلند کوه، در کنار غارهای، که راه سالم ندارند، توانسته‌اند این قلعه را در آن زمان های قدیم بنیاد سازند، زیرا قلعه را از چار سو نشیبی سنگزار احاطه می‌کند و در زمانهای قدیم راه دهلیز سنگی آن را به روستای یمچون، که در پایان قلعه است، می‌پیوسته است، که با مرور زمان از بین رفته.  قلعه یمچون متعلق به قرن یک پیش از میلاد بوده، قلعه قه-قهه، که نیز در سر راه، پایانتر در روستای نمدگوت بنیاد گردیده است، منسوب به قرن سوم پیش از میلاد است و قدیمترین و محتشم‌ترین انشائات معماری در بدخشان قدیم به شمار می‌روند. می‌گویند، مصالح بناکاری قلعه یمچون را آدمان در آن زمان دور دست به دست در طول فرسخها بر به بر ایستاده، به این بلندی رسانیده‌اند. وظیفه این قلعه و قلعه‌های دیگر سر “راه ابریشم”،  از جمله قلعه قه-قهه و دیگران تأمین بی‌خطری این سرزمین و این راه حیاتا مهم بوده است.

آن چه توجه ما را به خود جلب کرد، این است، که در مدت نیم ساعتی، که بنده از این قلعه دیدن می‌کردم، سه گروه گردشگران خارجی پی هم، با وجود دشوارگذر بودن راهی، که به قلعه می‌برد، به تماشای قلعه می‌شیتافتند. و اصلا دوام روز قریب هیچ  گاه این قلعه را تهی از تماشابینان، خصوصا گردشگران خارجی نمی‌بینید.

باعث خوشحالس و سرفرازی ماست، که چندی پیش با دستگیری رئیس جمهوری تاجیکستان، پیشوای ملت امامعلی رحمان از جانب یونسکو قلعه یمچون به فهرست یادگاری های تاریخی دنیا شامل گردید. اگر قلعه مذکور با دستگیری سرور تاجیکان و تشکیلات و سازمان های بین‌المللی ترمیم و بازساخت گردد، واقعا یکی از معجزه‌های تاریخی خلق ما از نو احیا خواهد شد، که شایسته تحسین و افتخار ما خواهد بود.

در اشکاشیم تعداد قلعه‌ها با این دو قلعه‌ای، که نام بردیم، خاتمه نمی‌یابد. در این صف می‌توان قلعه اشکاشیم، دیدارقلعه، درکاشت (رین) ، کافرقلعه، زنگیبار، گورستان، رباب کاروانسرای، تقویم سنگی و غیره‌ها را نام برد. ما امینیم، که سیاست احیاگری پیشوای ملتمان تا به این موضعها نیز خواهد رسید.

شاهراه ابریشم در زمان های ماضی از حدود ناحیه اشکاشیم می‌گذشت. از این راه تجارت نه فقط تاجران، همچنین گردشگران، دانشمندان و زایران و دیگر نمایندگان قشرهای جامعه دوران باستان نیز روانه بودند و بدین وسیله روابط فرهنگها و تمدنهای گوناگون صورت می‌گرفت. از این راه زایران بدای از چین و تبت به زیارت مکان های مقدس به وخان می‌آمدند و معبدان زردشتی برای ترویج تعلیمات خود گاه به شرق و گاه به غرب رهسپار می‌گردیدند. این راهی بود، که در گسترش تعلیمات اسلامی در منطقه نقش بازیده است.

اشکاشیم قدیمترین محل استقامت طایفه‌های مختلف آریایست، که اصطلاح اصلی‌اش “سکاشیم” است، که معنای وطن سکایها را دارد. شاهراه ابریشم از این قلمرو می‌گذشت و قلعه‌های قدیمه در سر این شاهراه ساخته شده هم کفالت بی‌خطری این سرزمین و هم این شاهراه را تأمین می‌نمودند.

حدود امروزه اشکاشیم از منطقه‌های غاران، اشکاشیم و وخان عبارت است، که سرنوشت تاریخی پیچیده دارد.

ساکنان کناره‌های این قطعه راه ابریشم توانستند در طول قرنها هویت ایرانی و آریایی خود را محفوظ دارند و در تشکل ملت تاجیک جایگاه خاصه داشته باشند. در این کشور سنگ‌نگاره‌های قدیمه‌ای موجودند، که به قرن برنجی تعلق دارند.

ناحیه اشکاشیم از نواحی بسیارزبانه نه تنها بدخشان، بلکه تمام تاجیکستان به حساب می‌رود. جالب است، که همه زبانهایی، که در قلمرو ناحیه استفاده می‌شوند، به گروه ایرانی شاخه آریایی عایله زبانهای هند و اروپایی منسوبند، که گواه در اصل ایرانی‌تبار و آریایی بودن ساکنان ناحیه می‌باشند.

مرکا پالا از اولین گردشگرانی بود، که از بدخشان دیدن کرد و معلومات جالب از او مانده است. باستان‌شناس بابایف قدیمترین مدفن های وخان-چلخانه، یمچون و ریچیف را به قرن 30 پیش از میلاد منسوب دانسته، ذکر کرده است، که تاریخ این دوره وخان به امپراتوری هخامنشیها ارتباط دارد. ابوریحان بیرونی در باره لاجوردی، که از کوه غاران کنده می‌شود، اطلاع داده، ذکر کرده است، که در ورزفند، در مسافه سه‌روزه از بدخشان، در موضع وخان معدن لعل واقع است. دانشمند و گردشگر عرب المقدیسی در یادداشتش از ولایت بدخشان و وخان یاد کرده است. منابع چینی از قدیمترین سرچشمه‌های خطی می‌باشند، که در باره وخان و اشکاشیم معلومات داده‌اند. اما قدیمترین و معتمدترین منابع تاریخی کتاب مقدس “اوستا” می‌باشد، که در آن معلومات فراوان در باره منطقه بالاآب رود پنج داده شده است. این معلومات تاریخی برای آن آورده شدند، که در آنها واقعا از زمانهای قدیمترین توجه گردشگران را به خود جلب کردن این سرزمین نشان داده شود. زیرا امروز هم این قلمرو یکی از بهترین و درخشانترین مناطق گردشی و هنرهای مردمی در دنیاست، که از تمام جهان گردشگران را به سوی خود می‌کشد.

وخان-سرزمین قدیمه تاجیکان

از منابع تاریخی برمی‌آید، که در عهد قدیم مستقلیت سیاسی حاکمان وخان بیشتر بوده است. موجودیت راه های تجارت با کشورهای همسایه برای وخان دوران قدیم موقع خوب اقتصادی و سیاسی به وجود آورده بود و پیامدهای خوبی را در بر داشت. این شاهراه بزرگ، که یک خط آن از وخان می‌گذشت و از تاشقورغان چین به واسطه گردنه کلمه، قیزیل ربات و زارکول  به لنگر (کیخن)  می‌رسید و از آن جا به طریق گذرگاه اشکاشیم به افغانستان می‌رفت، نه تنها راه تجارت بود، بلکه راه حرکت راهبان بدای و فرستادگان حکومت ها یا نمایندگان دیپلماسی نیز بود. از این رو قطعه راه وخان در تاریخ با نام “راه بزرگ بدای” نیز معروف است. همین راه در دوره کوشانیان اهمیت خاصه کسب کرد و در طول قریب پنج قرن از خطوط مهم رابطه بین شرق و غرب محسوب می‌شد. پس از انقراض دولت کوشانیان در قرن 4 اهمیت استراتژیک خود را از دست داد.

وخان اسم یک قلمرو بزرگ تاریخی وطن ماست و پیشنهادهایی هستند، که نام تاریخی وخان برقرار کرده شود. این پیشنهاد به سیاست وطن‌دوستانه سرور کشور ما-زنده کردن نامهای تاریخی و موضع های باستانی خیلی سازگار است و ما امیدواریم، که نام وخان تاریخی به طور رسمی برقرار کرده می‌شود. خصوصا، که تا سال 1947 وخان نام ناحیه در بدخشان بوده است.

افق های تازه توسعه گردشگری در بدخشان

دوران استقلالیت دولتی تاجیکستان امکانات نوی را به روی ساکنان بدخشان باز کرد. کمک های بی‌سابقه و مبلغ های زیادی، که از جانب حکومت تاجیکستان با رهنمایی و توجه ویژه پیشوای ملت برای بدخشان تخصیص می‌شود، در یک مدت کوتاه سیمای ولایت را به کلی دیگر نموده، شرایط و سطح زندگی این مردم کوهستان وطن را بالا برداشت. در این ردیف یکی از خدمات مهم حکومت تازه‌استقلال با سروری فرزند سرسپرده ملت امامعلی رحمان به تاجیکستان دعوت نمودن پیشوای اسماعیلیان جهان اعلی‌حضرت شاهزاده شاهکریم الحسین آقاخان جهارم بود، که بار اول در تاریخ ساکنان ناحیه توانستند با پیشوای روحانی خود دیدار به عمل آرند. پیشوای اسماعیلیان نیز سهم ارزنده و بزرگ خود را در احیای نوین بدخشان می‌گذارد.

ده ناحیه اشکاشیم با برنامه انکشاف منطقه کوهستان خزینه آقاخان و دیگر سازمان های داخلی و بین‌المللی ساختمان های اقتصادی و اجتماعی زیادی سامان گرفته‌اند و ادامه‌ دارند. طی سالهای استقلالیت بیش از صد انشائات ساخته یا تعمیر و برقرار شده‌اند، که به این مکتبها، بنگاه های طبی و دیگر مؤسسه‌ها داخل می‌شوند. فعالیت صاحبکاری در زمینه برنامه استراتژی خصوصی‌گردانی عملی می‌گردد. ساحه کشاورزی ساحه اولویت محسوب یافته، یکی از بخش های مهم آن دام داری می‌باشد. با دستگیری و اشتراک بی‌واسطه رئیس جمهوری تاجیکستان هنگام سفر کاری به ناحیه زمین های زیاد بیکار به گردش کشاورزی درآورده شدند. در نتیجه حجم محصولات غلگی و سیب زمینی بیش از صد درصد افزایش یافت.

تأسیس منطقه آزاد اقتصادی در اشکاشیم، که در برنامه دولتی رشد کشور طرحریزی شده، در آینده نزدیک سامان خواهد پذیرفت، یکی از اقدامات خردمندانه سرور دولت تاجیکستان امامعلی رحمان می‌باشد. ضمن ملاقات با نمایندگان جامعه، هنگام افتتاح بنای نو روستای ورنگ پیشوای ملت ابراز داشتند: “هدف بنیاد این منطقه آزاد اقتصادی سرعتبخشی رشد ناحیه، فراهماری شرایط مساعد برای جلب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، تشکیل جایهای نو کاری، جلب تکنیکه و تکنولوژی معاصر، زیاد شدن محصولات صادراتی، مخصوصا سنگهای گرانبها و آرایشی و حل دیگر مسائل اجتماعی و اقتصادی می‌باشد”.

اشکاشیم امروز یکی از مناطق مرزی جمهوری تاجیکستان می‌باشد، که در آینده کشور، آباد و شکوفای آن نقش بارزی داشته می‌تواند. قبل از همه، تجربه تاریخی همچون یکی از دروازه‌های شرقی کشور استفاده نمودن قلمرو آن، که زمانی در شاهراه ابریشم چنین نقش داشت، افق های نوینی را در انکشاف اقتصادی و اجتماعی این سرزمین باز می‌کند. با تشبث حکومت کشور در دو نقطه مرزی ناحیه پل های در بین تاجیکستان و افغانستان به استفاده داده شده‌اند، که در انکشاف تجارت بین‌المللی نزدمرزی عامل مهم محسوب می‌شوند.

رئیس جمهور کشور در سخنرانی های خود بارها همین موقع استراتژی ناحیه را در رشد و نمو کشور ذکر کرده، در آینده به منطقه ترانزیتی و تجارت بین‌المللی، سیاحت و توریسم بین‌المللی تبدل یافتن آن را بارها تأکید نموده‌اند.

همچنین در آینده نزدیک از طریق گردنه افغانستان و پاکستان بنیاد شاهراه بین‌المللی در نظر گرفته شده است، که در آینده کشور ما را با راه بحری وصل خواهد کرد و این همه بنیادکاری های جدید، پیش از همه، سطح زندگی مردم بدخشان را بلند خواهند برداشت.

با نیت بهبود کار

با وجود افزایش تعداد مشتریان در چشمه امروز مشکلات زیادی رو به روی مأموریت آن قرار دارند، که حل فوری آن به نفع کار خواهد بود. مأموریت چشمه اساسا به معلولان و بزرگسالان، که توسط راه‌خط ها به این جا می‌آیند، خدمت می‌رسانند و از بودجه دولت مبلغ‌گذاری می‌شود. گردشگران خارجی و مشتریان دیگری، که به این جا می‌آیند، همه در پنج بنای خصوصی، که در اطراف چشمه ساخته شده‌اند، اقامت می‌کنند، از بود و باش آنها به خزینه مأموریت رسمی چشمه، قریب که درآمد چشم‌رس وارد نمی‌شود و مبلغی، که مشتریان برای استفاده چشمه می‌سپارند، هم از جانب مشتریان محلی (دو سامانی) و هم از جانب گردشگران خارجی (10 سامانی) خیلی ناچیزند.

گمان نمی‌کنم، که در چنین چشمه‌های همشبیه در خارج چنین مبلغ ناچیز، خصوصا از خارجیان اخذ کنند. 10 سامانی، یعنی کمی بیشتر از یک دلار. حال آن، که در کشورهای دیگر این قیمت ها به کلی دیگرند. مثلا، در شهر ادان ژاپن چشمه‌ای است شفابخش، که برای دو ساعت استفاده از آن 15 دلار می‌گیرند.  برای گردشگرانی، که به این جا می‌آیند، یک یاگورت 35 دلار و غذای، که از آش ترش (به طریق ژاپنی از برنج آماده می‌شود) و یک پاره مرغ عبارت است، 30 دلار قیمت دارد.

توسعه گردشگری و حفظ هنرهای مردمی دورنمای است، که ما را به دستاورد و پیروز‌ی های تازه در زمان صاحب‌استقلالی کشورمان رهنماست. از جانب پیشوای ملتمان پیگیری نمودن این هدف در آینده ثمره‌بخش بیهوده نیست. امروز در جهان معاصر بعد از نفت و مواد داروواری درآمد از گردشگری بین‌المللی مقام سوم را کسب نموده، 30 درصد صادرات را تشکیل می‌کند.

در مثال تنها یک ناحیه بدخشان-اشکاشیم ما دیدیم، که چه قدر امکانات زیاد و زمینه‌های برای توسعه گردشگری و هنرهای مردمی در کشور ما وجود دارند. عینا همین گونه می‌توان تمام گوشه‌های تاجیکستان عزیز ما را با مردم هنرمند و طبیعت بی‌امثالش به محضر توسعه گردشگری و هنرهای مردمی تبدل داد و برای این تمام زمینه‌ها در این سرزمین باستانی، فیض‌بار و هنرخیز موجودند.

ما امینیم، که تحت سروری خردمندانه پیشوای وطن‌دوستمان در یک مدت کوتاه تاجیکستان بهشت‌آسای ما به یکی از کشورهای پیش‌صف دنیا در این عرصه برای کشور ما حیاتا مهم تبدل می‌یابد و به این وسیله سطح زندگی خلق زحمتدوست، نیک‌منش و فرهنگبنیادمان به مراتب بالا خواهد رفت.

کمال نثر‌الله،

شاعر خلقی تاجیکستان،

برنده جایزه دولتی به نام رودکی،

خادم ادبی “خاور”