ДОНИШ — ПОЯИ МУҲИМТАРИНИ РУШДИ ДАВЛАТ ВА МИЛЛАТ. Эҳдо ба Рӯзи дониш

ДУШАНБЕ, 30.08.2025. /АМИТ «Ховар»/. Ҷомеаи муосирро бе дониш, сулҳу субот ва эҳтироми арзишҳои инсонӣ тасаввур кардан номумкин аст. Дониш ҳамчун неруи тавоно ва сулҳ ҳамчун шароити асосии зиндагии оромона пояҳои муҳимтарини рушди давлат ва миллати тоҷик маҳсуб мешаванд. Ҳамасола дар саросари Тоҷикистон Рӯзи дониш ва Дарси сулҳ таҷлил мегардад, ки ин на танҳо оғози соли нави таҳсил, балки ибтидои маънавии як марҳилаи нав дар ҳаёти наврасон ва ҷавонони мамлакат мебошад.

Дониш инсонро аз ҷаҳолат, нодонӣ ва зулмат раҳоӣ бахшида, ӯро ба самти шуур, ахлоқ, созандагӣ ва тараққиёт раҳнамоӣ мекунад. Шахсе, ки соҳибдониш аст, ба худ эътимод дорад, воқеиятро дуруст дарк мекунад ва метавонад барои беҳтар намудани муҳити худ ва ҷомеа саҳм гузорад.

Илму дониш ҳамчун сарчашмаи асосии пешрафти ҳамаи соҳаҳо аҳаммияти бештар пайдо мекунад. Таъмини рушди устувори иқтисодӣ, истифодаи оқилонаи захираҳои моддӣ ва маънавӣ, ташаккули шаклҳои самараноки идоракунии давлатӣ, татбиқи ҳадафҳои стратегии давлат оид ба баланд бардоштани сатҳи зиндагии аҳолӣ ва муаррифии арзишҳои миллӣ аз сатҳи рушди иқтидори инсонӣ вобаста мебошанд. Барои ноил шудан ба ин ҳадафҳо илм ва маориф аз ҷониби давлат ҳамчун соҳаи ҳаётан муҳим арзёбӣ карда мешаванд.

Дар навбати худ ҷомеаи дорои сатҳи баланди саводнокӣ метавонад масоили сиёсӣ, иқтисодӣ, фарҳангӣ ва иҷтимоиро бо роҳи дуруст ҳал намояд. Дониш на танҳо воситаи касб ва шуғл аст, балки унсури муҳимми тафаккур, дарк, ҳисси масъулият ва муҳаббат ба миллат мебошад.

Дарси сулҳ бо мақсади ташаккули ҷаҳонбинии сулҳҷӯёна ва тарбияи инсони таҳаммулгаро гузаронида мешавад. Ҳадафи он шинос намудани хонандагон бо арзишҳои сулҳ ва оромӣ, тарбия кардани ҳисси масъулиятшиносӣ ва ватандӯстӣ, мустаҳкам намудани дӯстию ҳамбастагӣ байни миллатҳо, афзун намудани маърифати сиёсӣ ва фарҳангии насли наврасу ҷавон ва баланд бардоштани қадри Истиқлол ва Ваҳдати миллӣ мебошад.

Мақсад аз таҷлили Рӯзи дониш бедор кардани ҳисси ватандӯстӣ, арҷгузорӣ ба илму маърифат ва шукргузорӣ аз неъмати сулҳу субот аст. Ин ду унсур — дониш ва маориф агар бо ҳам пайванданд, метавонанд инсон ва ҷомеаро ба сатҳи баланди тараққиёт расонанд. Миллате, ки ба дониш ва маориф арҷ мегузорад, обрӯю нуфузи ҷаҳонӣ касб намуда, дар арсаи байналмилалӣ ҷойгоҳи устувор пайдо мекунад. Мардуми тоҷик аз давраҳои бостон то ба имрӯз баробари таҳкими дӯстиву рафоқат ва сулҳу субот ба қадри илму дониш ва мактабу маориф мерасанд ва ба ин манбаи ташаккулдиҳандаи арзишҳои маънавӣ арҷ мегузоранд.

Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таҷлили Рӯзи донишро дар оғози соли хониш яке аз анъанаҳои неки даврони соҳибистиқлолӣ, тантанаву бузургдошти саводу дониш ва хираду маърифати мардуми куҳанбунёди тоҷик маънидод менамоянд.

Бе сулҳ дониш вуҷуд надорад, ва бе дониш сулҳ устувор намемонад. Ин ду мафҳум бо ҳам сахт пайвастанд ва ҳамдигарро такмил медиҳанд. Таърих собит кардааст, ки танҳо ҷомеаи сулҳҷӯ ва донишпарвар ба камолоти воқеӣ мерасад. Тоҷикон ҳамчун миллати соҳибтамаддун дар ҳар давру замон омӯхтани илму донишро яке аз шартҳои асосии рушди маънавиёти инсон медонистанд. Ин анъана то ба имрӯз идома ёфта, дар замони соҳибистиқлолӣ мазмун ва арзиши нав касб кард. Илму дониш нишондиҳандаи асосии дараҷаи инкишофи ҳар давлату миллат буда, бо раванди рушди неруи инсонӣ робитаи мустақим дорад.

Дар замони соҳибистиқлолӣ бо ибтикори Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои беҳтар намудани шароити таълим ба хонандагону донишҷӯён шароит фароҳам оварда шуда, дар тамоми гӯшаҳои мамлакат садҳо муассисаҳои илмӣ ва мактабҳо бо китобхонаҳои электронӣ ва шароити мусоид барои таҳсил таҷҳизонида шудаанд. Рӯзи дониш аз ҳар ҷиҳат ба мафкураи наврасону ҷавонон таъсири мусбат расонида, онҳоро дар руҳияи эҳтиром ба сулҳу суботи мамлакат, илму маориф ва ватани аҷдодӣ тарбия менамояд.

Омӯзиши фарҳангу маънавиёти ниёгон, дар руҳияи худшиносиву ватандӯстӣ, ифтихори ватандпарастӣ, эҳтироми забон, суннату анъанаҳои фарҳангӣ, расму ойинҳои миллӣ тарбия кардани насли наврасу ҷавон амри зарурӣ мебошад. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон доир ба аҳаммияти Рӯзи дониш ва Дарси сулҳ таъкид медоранд, ки «Рӯзи дониш ва Дарси сулҳ беҳтарин имкониятест, ки мо дар шароити торафт печидаву мураккаб шудани вазъи ҷаҳони муосир нақши сулҳу субот ва ваҳдати миллиро дар таҳкими аркони давлатдории миллӣ ва пешрафти давлату ҷомеа таъкид месозем, доир ба таъмини ҳадафҳои стратегии миллӣ, аз ҷумла дастоварду мушкилоти яке аз соҳаҳои муҳимтарини иҷтимоӣ – мактабу маориф изҳори назар карда, бори дигар таваҷҷуҳи мактаб, оила ва ҷомеаро барои боз ҳам беҳтар намудани таълиму тарбия дар мамлакат ҷалб менамоем». Воқеан ҳам, сулҳу оромӣ шарти муҳимтарини устуворӣ ва пойдевори давлатдории миллӣ, осоиши ҷомеа ва амалӣ шудани нияту орзуҳои ҳар фард мебошад. Дарси сулҳ — дарси ватандӯстӣ ва хештаншиносӣ аст.

Оғози соли нави таҳсил ибтидои марҳилаи навини омӯзиш, корбасти азму талошҳо ва дастёбӣ ба комёбиҳои наву тоза мебошад.  Дарси сулҳи тоҷикон ба ибораи «Ман ба шумо сулҳ меоварам»-и Президенти Тоҷикистон рабт дорад, ки давлат ба истиқлол, ваҳдат, дӯстӣ, худшиносиву ҳамдигарфаҳмӣ ва сулҳу суботи комил расид. Таҳти сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат Тоҷикистон ба сулҳи пойдор даст ёфт. Бо Қарори махсуси ЮНЕСКО пойтахти Тоҷикистон- шаҳри Душанбе шаҳри сулҳ эълон карда шуд. Ин нишонаи рамзи дӯстӣ ва оромии мамлакат аст, ки дар миқёси ҷаҳон шаҳри Душанберо шаҳри сулҳ эълон намуданд.

Ҳамин аст, ки андешаи пурҳикмату омӯзанда дар меҳвари Рӯзи дониш ва Дарси сулҳ вирди забони хонандагону омӯзгорон аст. Иҷлосияи XVI Шурои Олии Тоҷикистон низ ба Рӯзи дониш ва Дарси сулҳ тавъам мебошад. Иҷлосияи сарнавиштсоз оғозгоҳи раванди самаровари сулҳи тоҷикон эътироф гардидааст, ки Дарси сулҳро мукаммал мегардонад. Рӯзи ваҳдати миллӣ низ бо арҷгузорӣ ба арзишҳои сулҳу суботи комили сиёсӣ дар Тоҷикистон идомаи мантиқии Дарси сулҳ аст. Рӯзи дониш ва Дарси сулҳ озодиву истиқлол, донишу маърифат, ақлу хирад, сулҳу субот дар ниҳоди миллат, асолат ва ҳувияти миллию таърихии тоҷиконро тақвият ва таҳким бахшидааст.

Муҳимтар аз ҳама, мардуми тоҷик дарк намуданд, ки мактаб, илм, дониш, хирад  ва таҳсил омили асосии таъмини некуаҳолӣ ва раҳоӣ аз ҳама мушкилоту расидан ба ҳама ҳадафи судманд аст. Дар ин бара Ибни Рушд мефармояд: «Чун дониш нест, пас дар ин олам чизе дониста намешавад. Агар чизе дониста пиндошта шавад ҳам, дар асл фақат гумон аст». Барои инсоният дар ин дунё пурқиматтар аз дониш сармояе  набудаву нест. Гароиш ба ин сарвати маънавӣ фахру фар ва боиси бузургии ӯст. Аммо дониш бо амал зебандаву накӯст ва ҳар донише, ки ба амал ҳамроҳ нест, ҳеҷ аст.

Рӯзи дониш ва Дарси сулҳ тантанаву бузургдошти саводу дониш ва хираду маърифати мардуми куҳанбунёди тоҷик аст. Насли ояндасоз марҳилаи нави таҳсилиро бо дастоварду музаффарият давом дода, ҳамчун пайравони асили Пешвои миллат дар самти таъмини рушди Ватан саҳми арзанда хоҳад гузошт. Мафҳуми дониш барои мо аз гузашта то имрӯз ҷузъи муҳимтарини маънавиёт ба ҳисоб меравад. Ниёгони гузаштаамон донишро чароғи ақл ва ҷавшани ҷисм донистаанд. Доштани донишу хирад, ақлу заковат ва боиси ифтихору шараф ва сарфарозии ҳар инсон мебошад. Маҳз тавассути илму маърифат ва хирад  бузургонамон бо осори оламшумул ҷаҳонро тасхир намудаанд.

Мактаб ҳамчун пояи маърифат ва тарбия дар ташаккули ҷаҳонбинии насли нав нақши калидӣ мебозад. Омӯзгор ҳамчун роҳнамои ақл ва ахлоқ метавонад тавассути сухан, рафтор ва фаъолияти худ дар қалби хонанда эҳтиром ба сулҳ ва оромиро ҷой кунад. Рисолати аслии устодону омӯзгорон ва падарону модарон дар ин самт аз он иборат аст, ки ба насли наврас ва ҷавон таърихи миллатро омӯзонанд ва онҳоро барои ҳифзу пойдории сулҳу субот, Ваҳдати миллӣ ва боз ҳам мустаҳкам намудани давлати озоду соҳибистиқлол омода созанд.

Дар дунёи пурҳаводису ноором бар асари ҷангу низоъ, гуруснагиву фақр ва паҳншавии ҳар гуна бемориҳо садҳо ҳазор кӯдакон имкони ба мактаб рафтану савод омӯхтан надоранд. Ва имрӯз насиби наврасони тоҷик гардидааст, ки дар ҷомеаи озоду демократӣ, дар фазои хушу хуррам ва шодиву фараҳ таҳсил намоянд. Дарси сулҳ ба маънои дигар дарси ватандӯстӣ ва шинохти сабақҳои таърих ба хотири фардои ободи Тоҷикистон мебошад.

Бо ибтикороти Пешвои миллат баргузор намудани озмунҳои бонуфузи ҷумҳуриявии «Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст», «Тоҷикистон — Ватани азизи ман», «Илм-фурӯғи маърифат» ва ««Тоҷикон»-оинаи таърихи миллат» марҳилаи наверо барои вусъати фаъолияти наврасону ҷавонон, устодону омӯзгорон боз намуда, доираи омӯзиш ва мутолиаи тамоми қишрҳои ҷомеаро густариш бахшид. Озмунҳо имкон фароҳам меоранд, ки сатҳи саводу маърифати мардум ва дар навбати аввал наврасону ҷавонон баланд бардошта шуда, дар вуҷуди онҳо эҳсоси ватандӯстию ватанпарварӣ, худшиносию худогоҳӣ, ҳувияти миллӣ, арҷгузорӣ ва омӯхтани забон, таърих, фарҳанги бостониии тоҷикон бештар тақвият ёбад.

Сарвари давлат эҳтиром ба омӯзгорро эҳтиром ба ояндаи миллат медонанд:  «Эҳтиром ба омӯзгор – эҳтиром ба ояндаи миллат аст» ва мегӯянд: «Омӯзгор шахсест, ки бо нури саводу маърифат ва илму дониш ҳаёти ҷомеаро равшан месозад, хурофоту ҷаҳолатро аз ҳаёти ҷомеа берун мекунад ва созандагону ободгарони ояндаи Ватанро ба камол мерасонад». Маҳз таҳияи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мақоми омӯзгор» ба фаъолияти омӯзгорон таваҷҷуҳи доимӣ зоҳир намудани Ҳукумати мамлакатро нишон медиҳад.

Басе рамзист, ки дар фазои бошукуҳи идона ифтихор аз музаффарият, рушди бемайлони соҳаҳои мухталифи хоҷагии халқи мамлакат, омодагиҳои руҳафзо ва фараҳмандӣ аз корҳои созандагию бунёдкорӣ оғоз меёбад. Ҳамасола бо иштироки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон баргузор шудани Рӯзи дониш рамзи арҷгузорӣ ба илму дониш маҳсуб шуда, ин падидаи нек моро ба сӯи омилҳои тақдирсози давлату миллат – хираду маърифатпарварӣ ҳидоят менамояд.

Расул МАҶИДЗОДА,
АМИТ «Ховар»