16 НОЯБР — РӮЗИ ПРЕЗИДЕНТ. Ниҳоди президентӣ ниҳоди расмии давлатӣ аст

ДУШАНБЕ, 15.11.2023 /АМИТ «Ховар»/. Ҳамасола 16 ноябр дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон  таҷлил мешавад. Дар иртибот ба ин 15 апрели соли 2016 вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳоди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар мавриди ворид намудани илова ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» баррасӣ ва қабул намуданд. Вобаста ба ин рӯз узви Комиссияи марказии интихобот ва раъйпурсии Ҷумҳурии Тоҷикистон, профессор Махфират Хидирзода ба АМИТ «Ховар» андешаҳои худро иброз намуд.

— Президент дар фаҳмиши муосир на танҳо як нафар шахсият, балки чеҳраи шинохтаи ин ё он давлату миллат буда, ифодакунандаи ягонагӣ, муттаҳидӣ ва ҳамгироӣ дар ҷомеа мебошад, ки тавассути ифодаи иродаи мардум ҳокимиятро соҳиб гаштааст. Ниҳоди президентиро мо метавонем ҳамчун ниҳоди иҷтимоӣ, сиёсӣ ва конститутсионию ҳуқуқӣ баррасӣ намоем,-иброз дошт Махфират Хидирзода.

Ниҳоди президентӣ- ин ниҳоди расмии давлатӣ аст, ки онро зарурати таърихӣ, иҷтимоию фарҳангӣ ва сиёсӣ ба миён оварда, ба  раванди ташаккули он арзишҳо, анъанаву одатҳои давлатдорӣ, фарҳанги идоракунӣ, таҷрибаи таърихии давлатдорӣ ва воқеияти муосири сиёсӣ таъсир расонидаанд. Ҳамзамон бо ин, дар назар бояд гирифт, ки моҳияти сиёсӣ доштани ниҳоди президентӣ ба якчанд омил алоқаманд мебошад, аз ҷумла:

— фаҳмиши дар тафаккури ҷамъиятӣ шаклгирифтаи ниҳоди президентӣ ҳамчун мақоми идоракунанда ва ниҳоди сарвари давлат, ки тавассути иштирок ва дастгирии бевоситаи шаҳрвандон таъсис меёбад;

— эътирофи ниҳоди президентӣ ҳамчун василаи таъминкунандаи устувории сиёсат тавассути меъёрҳои ҳуқуқӣ ва қонун, ҳамкории зичи байни гурӯҳҳои дигари иҷтимоӣ, ташаккули низоми муайяни муносибатҳои ҷамъиятӣ вобаста ба ҳадаф ва мақсадҳои гузоштаи Президент;

— эътироф намудан ба сифати ниҳоде, ки сиёсати дохилӣ ва хориҷии давлатро муайян менамояд ва ҳуқуқи муаррифӣ намудани давлатро дар дохил ва хориҷи мамлакат дорад.

Омӯзиши ҷанбаҳои таърихию сиёсии ташаккули ниҳоди президентӣ нишон медиҳад, ки он таърихи дурудароз дошта, ифодакунандаи рушди ҷомеаи инсонӣ ва муносибатҳои сиёсӣ буда, таҷассуми худро дар тағйирпазирии шакли идоракунӣ ёфтааст. Фаъолияти имрӯзаи ниҳоди президентӣ- ин натиҷаи қобилияти тағйирпазирӣ доштани он аст, ки ба талаботи ҳар давру замон мутобиқ гашта, то имрӯз ҳамчун яке аз шаклҳои мутамаддини идоракунӣ боқӣ мондааст. Муҳим он аст, ки инсоният шаклҳои гуногуни идоракуниро таҷриба намуда, дар аксар маврид идоракунии президентиро интихоб намудааст.

Таҷриба нишон медиҳад, ки марҳилаи соҳибистиқлолӣ барои Тоҷикистон бо ташаккули муносибатҳои комилан нави ҷамъиятию сиёсӣ, низоми нави арзишӣ, ки устувории рушди давлатдории миллиро таъмин менамояд, фарқ мекунад. Таъсиси ниҳоди президентӣ дар Тоҷикистон аз соли 1990 ё интихоби Қаҳҳор Махкамов бори нахуст ҳамчун Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон сарчашма мегирад. Ин дигаргунии муҳимми сохторӣ дар марҳилаи басе мушкили таърихӣ бояд бисёр масъалаҳои рӯзмарраро ҳал менамуд. Вале ҳақиқати таърихӣ нишон дод, ки яке аз масъалаҳои доғ- ин на таъсиси ниҳод, балки сатҳи эътирофи ниҳоди таҷассумкунандаи ҳокимият мебошад. Мутаассифона, нахустин ниҳоди президентӣ дар Тоҷикистон натавонист пеши роҳи кашмакашию зиддияти шадиди сиёсиро гирад. Соли 1991 баъди эълони соҳибистиқлолӣ бори нахуст дар таърихи давлатдории навин интихоботи президентӣ баргузор шуд. Вале ин интихобот ҳам натавонист то ба охир масъалаи таъмини ҳамгироии иҷтимоӣ дар ҷомеаро ҳал намояд ва раванди босуботи рушди ҷомеаро амалӣ  намояд.

Метавон бо боварӣ иброз намуд, ки Иҷлосияи ХVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти таҳкими пояҳои давлатдории миллӣ қадами ҷиддӣ, устувор ва қатъӣ гашта, бори дигар собит сохт, ки раванди бунёди давлатдории миллӣ раванди динамикие аст, ки дар ҳар марҳилаи рушди он ба вуҷуд омадани ҳолатҳои низоии ба мавҷудияти он таҳдидкунанда аз эҳтимол дур нест. Дар чунин ҳолат фақат идоракунии дурусти равандҳо, таъмини тағйирпазирии ҳокимияти сиёсӣ вобаста ба хусусияти ҳар як марҳила ва фаъолияти мақсадноку дурандешонаи ниҳоди сарварӣ метавонад ҳамаи ин равандҳоро ба маҷрои созандагӣ раҳнамоӣ намояд.

Дар марҳалаи мушкилтарини ташаккули давлатдории миллӣ маҳз муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистанд хатари нобудшавии онро аз байн бардоранд ва давлатро  аз таҳдиди нестшавӣ раҳо бахшанд. Бо гузашти  зиёда аз 30 сол аз рӯзи баргузории ин иҷлосия ва арзёбии дигаргуниҳои куллии дар Тоҷикистон ба вуқуъомада метавон хулоса намуд, ки дар асл  Иҷлосияи ХVI рӯйдоди таърихие аст, ки дар баробари дигар ҷанбаҳои муҳимми худ, шахсияти таърихиро ба арсаи сиёсӣ ворид намуда, ба ташаккули дарки арзишии таърих мусоидат намуд. Аз диди таърихию сиёсӣ баҳо додан ба воқеияти иҷтимоии он замон аён месозад, ки вазъи мушкил, буҳрони ҳокимият, номуайянии арзишӣ, дахолати қувваҳои беруна, рафтори хиёнаткоронаи неруҳои мухолифин ва идоракунии онҳо аз берун раванди ташаккули муносибатҳои ҷамъиятиро мушкилу номумкин гардонида буданд. Маҳз дар чунин шароит ба уҳда гирифтани идоракунии ҷомеа ва ба танзим даровардани тамоми муносибатҳо ба шахсе имкон медод, ки ӯ воқеан ҳам дорои иродаи сиёсӣ ва қудрати фавқулодаи идоракунӣ бошад. Чунин шахсият дар таърихи давлатдории навини мо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон гардид.

Таҷрибаи идоракунӣ давоми се даҳсолаи сипаришуда нишон медиҳад, ки банақшагирӣ ва пешбинии сиёсии ниҳоди президентӣ муваффақияти идоракунии пайгиронаро таъмин намуда, барои дуруст муайян намудани афзалият дар ҳалли мушкилиҳои ҷомеа таъсири калидӣ мерасонад.

Бо гузашти марҳалаи муайяни таърихӣ, ки воқеияти иҷтимоию сиёсӣ комилан дигаргун гаштааст, эътирофи ҷомеа ба ташаккули арзиши нави сиёсӣ – Пешвои миллат сабаб гардид. Бояд гуфт, ки ин арзиш сохтаю сунъӣ набуда, дар умқи ҷомеа ташаккул ёфта, сипас дар чаҳорчӯбаи қонун шаклбандӣ шудааст. Моҳияти дастурии он имкон дод, ки ниҳоди Пешвои миллат ҳамчун мақоми нави иҷтимоӣ пазируфта ва эътироф шавад.

Ташаккули ниҳоди Пешвои миллат ҳамчун арзиши муҳимми сиёсӣ ҳам ҷанбаи дастурӣ ва ҳам сохторию функсионалӣ дошта, дар таърихи навини давлатдории тоҷикон падидаи комилан нав мебошад. Ниҳоди мазкур нишонаи қадрдонӣ ва эътирофи ҷомеаи Тоҷикистон аз заҳмат ва хидматҳои шахсияти таърихие аст, ки тавонистанд раванди давлатдории моро дар садаи ХХ сифат, хусусият ва мазмуни тоза бахшида, мушкилтарин масъалаҳои давлатдории миллиро ҳал намуда, пойдории онро таъмин намоянд. Моҳияти сохторию функсионалии он нақши ин ниҳодро ҳамчун мақоми идорӣ, ки вазифа, салоҳият ва имконияти муайян дорад, муқаррар намуд. Дар айни замон мо дар бораи санъати хосси идоракунӣ, мактаби давлатдорӣ, мавқеъ ва нуфузи ин ниҳод ҳамчун ниҳоди расмӣ метавонем сухан гӯем. Ниҳоди Пешвои миллат дар таҷрибаи давлатдории мо сохтори комилан нав маҳсуб мешавад. Аз нуқтаи назари аҳаммияти иҷтимоию сиёсии худ он ба сифати ҷавҳари муттаҳикунанда баромад намуда, дар ҷалби ҷомеа ҷиҳати муваффақ гаштан ба натиҷаҳои интизорӣ нақши бузург дорад. Ғояҳои таъминкунандаи ҳамгироии иҷтимоӣ, ки аз ҷониби Пешвои миллат пешниҳод мешаванд, ҳамовозӣ ва ҷонибдории худро дар умқи ҷомеа пайдо менамоянд.

Бояд тазаккур дод, ки ҷомеа беш аз ҳарвақта ба неруи маънавию сиёсие ниёз дорад, ки тавонад дар мушкилтарин лаҳзаҳо онро роҳбару роҳнамо бошад. Чунин неру дар шароити муосири Тоҷикистон ниҳоди Пешвои миллат мебошад. Аз ин рӯ, пойдор нигоҳ доштан ва таҳкими мавқеи ин ниҳод барои ҷомеаи мо дар шароити муосири геополитикӣ амри зарурӣ мебошад.

АКС: АМИТ «Ховар»