30-СОЛАГИИ КОНСТИТУТСИЯИ ТОҶИКИСТОН. Ин санад нишонаи нахустин ва муҳимтарини соҳибистиқлолии давлат аст

ДУШАНБЕ, 10.02.2024 /АМИТ «Ховар»/.  Бахшида ба 30 — солагии  қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон  соли 2024 дар мамлакат «Соли маърифати ҳуқуқӣ» эълон гардид. Дар ин робита мақолаи муовини Раиси Суди конститутсионии  Ҷумҳурии Тоҷикистон, номзади илмҳои сиёсӣ Карим КАРИМЗОДА доир ба аҳамияти таърихию сиёсии қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва нақши он дар бунёди давлати миллӣ ба унвони АМИТ «Ховар» ворид гардидааст, ки дар зер манзури хонандагон мегардад.

— Тавре Президенти Тоҷикистон  муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иброз намуданд, «Конститутсия барои аз байн бурдани хатаре, ки ба Истиқлолияти давлатӣ таҳдид менамуд, шароити зарурии ҳуқуқӣ муҳайё  намуда, ба­рои  аз нобудӣ наҷот  додани давлати тозаистиқлоли тоҷикон ва аз паро­кандагӣ раҳоӣ бахши­дани миллати тоҷик асос гузошт. Конститутсия нишо­наи нахустин ва муҳимтарини соҳиб­истиқ­лолии давлат буда, аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ ва кишварҳои  дигар эъ­ти­роф гардидани соҳибихтиёрии он аз ҳамин ҳуҷҷати тақдирсоз сар­чашма мегирад. Конститутсия ҳамчун бахтномаи миллат ва  санади бунёдии сиё­сӣ  роҳи минбаъдаи пешрафту тараққиёти давлати озоду демократии моро муайян менамояд».

Аҳамияти таърихию сиёсии қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва нақши он дар бунёди давлати миллӣ аз инҳо иборат мебошад:

Якум. Бо қабули Конститутсия ба шакли қабул ва даровардани тағйиру иловаҳо ба Конститутсия дар маҷлисҳои Парлумон аз ҷониби (вакилон), ки дар амалияи давлатдории замони собиқ мавҷуд буд, хотима гузошта шуд. Яъне ба нақш ва мавқеи шаҳрванд – дар маҷмуъ халқ ва ҷомеаи Тоҷикистон ҳамчун ун­сури марказии сиёсиву иҷтимоӣ дар идоракунии давлат ва сарчашмаи ҳоки­мияи давлатӣ будани онҳо эътибори консти­тутсионӣ дода шуда, сатҳ ва  дараҷаи маърифати сиёсӣ ва ҳуқуқии давлати мо боло бар­дошта шуд. Раъйпурсии умумихалқӣ унсури марказии иштироки васеи омма дар идоракунии давлатӣ гардид. Ин дигаргунии азими конститутсионӣ-ҳуқуқии  ҷомеаи мо гардид, ки бо ҳа­мин такдиру сарнавишти халқи Тоҷикистон аз иродаи худи халқ вобас­тагӣ пайдо намуд.

Дуюм. Конститутсияи мо ба тариқи раъй­пур­сии умумихалқӣ қабул шуда, ба масъалаи принсипиалӣ ва фунда­мен­талии давлат – хусу­сияти давлати Тоҷикистон нуқта гузошт. То­ҷикистон давлати соҳибистиқлол, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ, ягона ва иҷтимоӣ эълон шуда, бо ҳамин бо иродаи халқи Тоҷикистон ҳама гуна дигар ху­сусияти давлат, аз ҷумла давлати исломӣ, ки яке аз сабабҳои асосии сар задани ҷанги шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон гардида буд, инкор карда шуд.

Сеюм.  Қабули  Конститутсия  Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ҳамчун бузургутарини зуҳуроти сиёсиву иҷтимоӣ, фарҳангию ҳуқуқӣ ҳукми конститутсионӣ бахшид. Мазмуну мундариҷа ва муҳ­тавои санадҳои инъи­коскунандаи раванди Истиқлолияти давлатии То­ҷикистон, аз ҷумла Эъло­мияи Истиқлолияти Ҷум­ҳурии Тоҷикистон аз 24 августи соли 1990, Изҳорот дар бораи  Истиқ­лолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 9 сентябри соли 1991, қарори Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон  аз 9 сентябри соли 1991 «Дар бораи эълон шудани истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон», Қарори Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон  аз 9 сенябри соли 1991 «Дар хусуси дохил кардани тағйироту иловаҳо ба Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон» ва дигар санадҳои меъё­рии ҳуқуқӣ пурра дар Конститутсия дарҷ гардиданд.

Чорум. Тавассути ин ҳуҷҷат ҷомеаи ҷаҳонӣ ба хусусияти давлати мо ҳамчун давлати демокративу ҳуқуқбунёд ва иҷтимоӣ, таъриху фарҳанг ва забони миллӣ, сиёсати дохилӣ ва хориҷӣ, муносибат ба инсон ва шаҳрванд ва ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои он, мавқеи халқ дар низоми ҳоки­мияти давлатӣ, муносибати давлат ба моликият, тартиби таъсиси мақо­моти олии ҳокимияти давлатӣ, аз ҷумла ҳокимияти судӣ, мақомоти  ма­ҳаллӣ ва худидоракунӣ шиносоӣ пайдо намуд. Ба ибораи дигар, Консти­тутсия шиносномаи давлат ва халқи Тоҷикистон гардид. Тоҷикистон узви Созмони Милали Муттаҳид гардид. Аз ҷониби 192  давлати дунё ҳамчун давлати соҳибистиқлол эътироф шуда, бо зиёда аз 183 мам­лакати ҷаҳон раво­бити дипломатӣ барқарор намуд. Бо зиёда аз 100 давлат муносибатҳои савдову тиҷоратӣ амалӣ намуда, дар 57 созмони минтақавию байналмилалӣ узвият дорад.

Панҷум. Қабули Конститутсия барои ҳокимияти сиёсӣ, ки дар иҷлосияи таърихии XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сари қудрат омада буд, аҳамияти таърихӣ дошта, ба он нерую илҳоми тоза бахшид. Онро ба татбиқи сиёсати пешгирифта: хомӯш кардани ҷанги шаҳрвандӣ дар қаламрави давлат, ба ватан ва ҷои зист баргардонидани муҳоҷирони иҷборӣ, таъмини амнияти шаҳрвандон ва таъсиси мақомоти ҳокимияти давлатӣ ва ғайра, ки  дар ин иҷлосия пеш гирифта буд, раҳнамун сохт. Кулли мардуми Тоҷикистон ба қабули Конститутсия овоз дода, амалан пуштибонии худро аз иқдоми Сарвари давлат Эмо­малӣ  Раҳмон изҳор намуданд.

Шашум. Қабули Конститутсия нахустин чорабинии муҳими сиё­сии мамлакат буда, барои ҳокимияти сиёсии таҳти роҳбарии Эмомалӣ Раҳмон фаъолиятдошта  санҷиши бузург ба шумор мерафт. Қабули он, ки дар шароити басе мураккаби авзои сиёсии иҷтимоӣ доир гардид, аз қо­билияти баланди ташкилию роҳбарӣ ва давлатдории Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам  Эмомалӣ Раҳмон ва Ҳукумати ӯ шаҳодат медод. Дар дили одамон шуълаи умед ва боварӣ ба ояндаи дурахшони халқу миллат ва давлат  пайдо шуда, халқ дар атрофи Роҳбари давлат муттаҳид гардида, сиёсати созанда ва бунёдкоронаи ӯро ҳамаҷониба даст­гирӣ намуданд. Натиҷаи чунин дастгирӣ ва муттаҳидӣ дар атрофи Роҳ­бари давлат – ободиву шукуфоии мамлакатамон ва эъти­бори байнал­милалии он мебошад.

Ҳафтум. Қабули Конститутсия башорати ба майдони сиёсӣ ва сиёсати ҷа­ҳонӣ воридшавии шахсият ва чеҳраи нави таърихӣ бо фаҳмишу дарки  ба­ланди арзишҳои миллӣ ва арзишҳои байналмилалӣ мебошад. Ин бори  дигар исботи илмии нақш ва мавқеи шахсият дар таъ­рих, пешниҳоди барномаи мукаммали созанда ва бунёдкорона, та­шаккули элитаи нави сиёсӣ ва миллӣ, аз қафои худ бурдани омма ва дигаргуниҳои сифатии ҷомеаи алоҳида мебошад. Ин ба Пешвои миллат дар пешбурди фаъолияти давлатдорӣ, бун­­­ёди давлати нави миллӣ ва саҳмашон дар ҳалли умдатарин проб­ле­м­аҳои ҷаҳони имрӯза муваффақияти зиёд зам намуд.

Ҳаштум. Қабули нахустин Конститутсияи Тоҷи­кистон ба ҳама андешаҳои пучу бофта­шудаи душманони миллати тоҷик, ки давлатдорӣ ва қобилияти ташкилии тоҷи­конро нисбат ба бунёди давлати мил­лӣ, ҳатто ҳамчун миллат ташаккул наёфтани халқи тоҷикро  зери суол мегузоштанд, хотима гу­зошт. Қабули Конс­титутсия новобаста аз вазъи душвори таърихӣ яго­нагӣ ва хиради азалии халқи То­ҷикистонро баръало собит намуда, ҳама ҳарзагӯиҳои душманони дохиливу хориҷии миллати тоҷикро  ботил баро­вард.

Нуҳум. Конститутсия ҳамчун матни  иборат аз дебоча, даҳ бо­­бу сад модда, ҳамчун ҳуҷҷати муҳими сиёсӣ, ҳуқуқӣ, иқтисодӣ, иҷ­тимоию фарҳангӣ ва ҳамчун организми зинда  буда, рушду таҳкими ратсионалии мин­баъдааш дар таҷрибаи ғании конститутсионализми Тоҷикистон ва му­носибати эҷодкорона ба матни Конститутсия дарҷ ёфт.

Бо назардошти  ин ҳолатҳо ва ризояти миллӣ 26 сент­ябри соли 1999, 22 июни соли 2003 ва 22 май соли 2016 ба Конститутсияи Ҷумҳурии То­ҷи­кис­тон тағйироту иловаҳои зарурӣ ворид шуданд. Он­ҳо, пеш аз ҳама, ба мустаҳкам намудани нақши инсон ва ҳуқуқу озо­диҳои он дар дав­лат, таҳ­кими ҳокимияти давлатӣ, аз ҷумла  ҳокимияти иҷроия, қонунгузор ва судӣ равона шудаанд.

Даҳум. Конститутсия ба нақш ва мавқеи таърихии халқ ҳамчун баёнгари  соҳибихтиёрӣ ва  сарчашмаи ягонаи ҳокимияти давлатӣ ва ифо­даи олии бевоситаи ҳокимияти халқ будани раъйпурсии умумихалқӣ ва ин­­тихобот  баҳои сазовор дод.

Бо назардошти ин интихоботи мақомоти олии давлатӣ, аз ҷумла ин­ти­хо­боти Пре­зиденти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси Олии Ҷум­ҳу­рии Тоҷикистон ва раъйпурсиҳои минбаъда (1999, 2003 ва 2016) дар доираи муқаррароти Конститутсия бар­гузор гаштанд. Шаҳр­вандони  мамлакат  дар фа­зои тинҷию оромӣ Президенти мамлакат ва ваки­лони мақомоти қонун­гузорӣ ва намояндагиро интихоб намуда, тавас­сути татбиқи ҳуқуқ­ҳои фаъоли сиёсиашон ҳокимияти давлатиро ташкил ва ҳуқуқи конс­ти­тутсионии худро ба интихобот амалӣ намуданд.

           6 ноябри соли 1994, 6 ноябри соли 1999, 6 ноябри соли 2006, 6 ноябри соли 2013 ва 11 октябри соли 2020  Эмомалӣ Раҳмон (19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шуда буданд), бо роҳи овоздиҳии умумихалқӣ дар интихоботи озоду шаффофи демократӣ дар асоси алтер­нативӣ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шуданд, аз ҷумла:

6 ноябри соли 2013 бо 84,23% ва 11 октябри соли 2020 бо 90,92,23% овози инти­хобкунандагон Эмомалӣ Раҳмон дар интихоботи навбатӣ маро­­тибаи панҷум Президенти Ҷумҳурии То­ҷикистон интихоб гардиданд.

Интихоботи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон солҳои 1995, 2000, 2005, 2010, 2015 ва 2020  пурра дар доираи Конститутсия ва бо иштироки баро­бари ҳизбҳои сиёсии мамлакат баргузор гардид.

Дар интихоботи парлумонии 1 марти соли 2015 4 миллиону 319 хазору 395 нафар шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон иштирок наму­данд, ки ин 90,3 фоизи шумораи умумии интихобкунандагонро ташкил ме­ди­ҳад. Дар интихобот намо­ян­дагони шаш ҳизби сиё­сии   Тоҷикистон вориди Маҷлиси  намоян­дагони Маҷлиси Олии Ҷумҳу­ри­и Тоҷикистон шуданд, аз ҷумла Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон 43 намоянда, Ҳизби Аграрии Тоҷикистон – 5 намоянда, Ҳизби Ислоҳоти Иқтисодии Тоҷикистон – 3 намоянда,  Ҳизби Коммунистии Тоҷикистон – 2 намоянда,  Ҳизби Демократии Точикистон – 1 намоянда,  Ҳизби Сотсиалистии Точикистон – 1 намоянда, 8- нафар ба гурӯҳи вакилони ғайриҳизбӣ.

Ёздаҳум. Дар асоси Конститутсияи Ҷум­ҳурии Тоҷи­кистон дар мамлакат заминаҳои ҳуқуқии фаъолияти сиёсии давлат ва мақомоти давлатӣ, сиё­сати иқтисодӣ, ичтимоӣ, ҳуқуқӣ ва  фарҳангӣ гузошта шуда, онҳо тавассути  Конститутсия, 17 қонуни консти­тут­сионӣ, 21 кодекс, зиёда аз 370 қонуни со­ҳавӣ, аз ҷумла 17 қонуни авф (бо назардошти қонун аз 6 сентябри соли 2021), 1 қо­нуни авфи амвол, 1 қонуни авфи маблағҳои ғайри­қонунӣ, 29 қонуни буҷет, зиёда аз 17 ҳазор қарори Ҳукумат танзим меша­ванд.

Зиёда аз 834 санади ҳуқуқии байналмилалӣ аз тарафи Маҷ­лиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон  тасдиқ гардидаанд.

Дар ин муддат се кодекс ва зиёда аз 110 қонун вазифаҳои давриашонро иҷро намуда, аз эътибор соқит до­ниста шуданд.

Бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 6 феврали соли 2018 «Консепсия дар бораи сиё­сати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон  барои солҳои 2018­ – 2028» қабул гардид, ки он аз 7 боб ва 80 банд ибо­рат ме­бошад.

Дувоздаҳум. Конститутсияи мамлакат бори нахуст ҳокимияти судиро ҳамчун шохаи баробарҳуқуқи ҳокимияти давлатӣ эълон намуд.  Моддаи 19 эълон намуд, ки «ҳар кас кафолати ҳифзи судӣ дорад. Ҳар шахс ҳуқуқ дорад талаб намояд, ки парвандаи ӯро суди босалоҳият, мустақил ва беғараз, ки тибқи қонун таъсис ёфтааст, баррасӣ намояд.

Ҳеҷ касро бе асоси қонунӣ дастгир, ҳабс кардан мумкин нест. Ҳар шахс аз лаҳзаи дастгир шудан метавонад аз ёрии адвокат истифода ку­над».

Тибқи моддаи 84 Конститутсия: «Ҳокимияти судӣ мустақил буда, аз номи давлат ва аз тарафи судяҳо амалӣ мегардад. Ҳокимияти судӣ ҳуқуқ, озодии инсону шаҳрванд, манфиати давлат, ташкилоту муассисаҳо, қонунияту адолатро ҳифз менамояд».

Бо назардошти ин муқаррароти Конститутсия ва «Кон­сепсия дар бораи сиё­сати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон  барои соли 2018­ – 2028» ба мақсади мутобиқ гардонидани ҳокимияти судӣ ба стандартҳои байналмилалии ҳокимияти судӣ аз соли 2007 то соли 2019  чор фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид, аз ҷумла:

Бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 19 апрели соли 2019 «Дар бораи Барномаи ислоҳоти судӣ-ҳуқуқӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон  барои соли 2019­ – 2021» қабул гардид, ки он аз 4 боб ва 15 модда ва Нақшаи чорабиниҳо иборат мебошад.

Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 5 январи соли 2015   «Дар бораи Барномаи ислоҳоти судӣ-ҳуқуқӣ дар Ҷумҳурии Тоҷи­кистон  барои солҳои 2015­ – 2017;

Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 январи соли 2011   «Дар бораи Барномаи ислоҳоти судӣ-ҳуқуқӣ дар Ҷумҳурии Тоҷи­кистон  барои солҳои 2011­ – 2013;

Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон  аз 23 июни соли 2007  «Дар бораи Барномаи ислоҳоти судӣ-ҳуқуқӣ дар Ҷумҳурии Тоҷи­кис­тон барои солҳои 2007- 2010 дар рушди таҳкими ҳокимияти судӣ, фа­роҳам овардани заминаҳои моддӣ ва ақлонии он нақши мондагор бози­данд.

Сенздаҳум. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар даврони соҳиб­­истиқлолӣ ҷиҳати таъмини ҳукуқҳои конститутсионии инсон ва шаҳ­рванд оид ба  мустақилона муайян наму­дани  муносибати худ ба дин, дар ало­ҳидагӣ ё  дар якҷогӣ бо дигарон пай­равӣ намудан ё накардани дин (моддаи 26), муттаҳид шудан дар итти­ҳодияҳои динӣ (моддаи 28) шароити мусоиди сиёсӣ ва ҳуқуқӣ фароҳам овард.

Чордаҳум. Конститутсия, ки ҳуҷҷати муҳими сиёсӣ ва  ҳуқуқӣ мебо­шад, бо хусусияти миллиаш дар баланд бардоштани ҳисси худ­ши­но­сиву худогоҳӣ ва ҳувияти миллии шаҳрвандон ва шино­сонидани онҳо бо бузур­гони миллат ва таъриху фарҳанг нақши мондагор гузошт. Вазифаи халқи Тоҷикистон дар хусуси «… мо халқи Тоҷикистон дар назди наслҳои гузашта, ҳозира ва оянда масъул ва вазифадорем», ки дар дебочаи Конститутсия омадааст, «Сарватҳои фарҳангӣ ва маънавиро давлат ҳимоя мекунад» (мод. 40), «Ҳифзи…ёдгориҳои таърихиву фар­ҳангӣ вазифаи ҳар як шахс аст» (моддаи 45) бо дастгириву заҳматҳо ва ҳисси ба­ланди худ­ши­но­сиву худогоҳӣ ва ҳувияти миллии Пешвои миллат дар замони соҳибистиқлолӣ татбиқи худро ёфтанд ва саҳифаҳои нав ба нави  таъриху фарҳанги миллатамон барои халқу мил­лат боз гар­дид.

Понздаҳум. Конститутсия эълон намуд, ки асоси иқтисодиёти Тоҷи­­­кистонро шаклҳои гуногуни моликият ташкил медиҳанд. Давлат фаъо­лияти озоди иқтисодӣ, соҳибкорӣ, баробарҳуқуқӣ ва ҳифзи ҳуқуқии ҳа­маи шаклҳои моликият, аз ҷумла моликияти  хусусиро кафолат медиҳад.

Бо татбиқи ҳамаҷонибаи ин меъёри конститутсионӣ Тоҷикистон аз соли 2000 ба марҳилаи рушди устувор ворид гардида, афзоиши ҳаҷми маҷ­муи маҳсулоти дохилӣ дар солҳои  охир ба ҳисоби миёна беш аз 7,5 фоиз таъмин шуд, ки ин тибқи меъё­рҳои байналмилалӣ ни­шон­­­диҳандаи баланди сатҳи рушди иқ­ти­содиёт ба ҳисоб меравад.

Шонздаҳум. Конститутсия эълон намудааст, ки Тоҷикистон дав­лати иҷ­тимоӣ буда, барои ҳар як инсон шароити зиндагии арзанда ва ин­ки­шофи озодонаро фароҳам меорад (моддаи 1).

Ҷиҳати ба амал баровардани ин муқаррароти Конститутсия, сат­ҳи камбизоатӣ аз 29,5 фоизи соли 2017 то 21,2 фоиз дар соли 2023 ко­ҳиш дода шуд.  Сатҳи камбизоатӣ дар маҷмуъ аз 83 фоизи соли 1999-ум то 62 банди фоизӣ дар соли 2023 паст карда шуд.  Дарозумрии миёнаи аҳолӣ аз 70 сол ба 76,3 сол расидааст. Дар соли 2023 қабул гардидани Стратегияи рушди ҳифзи иҷ­тимоии аҳолӣ барои давраи то соли 2040 ва Барномаи маҷмуии давлатии тайёр намудани кадрҳои низоми ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ барои давраи то соли 2030 ба рушд ва таҳкими минбаъдаи сиёсати иҷтимоии давлат мусоидат менамояд.

Ҳабдаҳум. Тибқи моддаи 16 Конститутсия «Шаҳрвандони То­ҷи­кис­тон дар хориҷи мамлакат таҳти ҳимояи давлат мебошанд», ки ин му­қаррарот пайваста дар маркази диққати роҳбарияти олии давлат ва Ҳуку­мат қарор дорад.

Барои ҳифзи муҳоҷирони меҳнатӣ  дар қаламрави Русия 5 намо­ян­дагии дипломативу консулӣ ва намояндагиҳои вазо­рату идораҳои мар­бута ифтитоҳ гардиданд. Муҳлати бақайдгирӣ аз 7 то 15 рӯз тамдид шуд. Бо ши­носномаҳои биометрии хориҷӣ таъмини муҳоҷирони меҳнатӣ ҳал гардид. Соли 2017 дар Русия «авфи муҳоҷиратӣ» гузаронида шуд. Дар на­тиҷа беш аз 100 ҳазор шаҳрвандони давлати мо аз рӯйхати ихроҷ­шу­дагон аз Русия берун карда шуданд.

Ҳаждаҳум. Тибқи  моддаи 36  Конститутсия «Ҳар кас ба манзил ҳуқуқ дорад. Ин ҳуқуқ бо роҳи сохтмони манзили давлатӣ, ҷамъиятӣ, кооперативӣ ва хусусӣ таъмин карда мешавад».

Ҷиҳати татбиқи ин ҳуқуқи конститутсионии шаҳрвандони мам­лакат дар замони соҳибистиқлолӣ барои таъмини эҳтиёҷоти аҳолӣ ба заминҳои назди­ҳавлигӣ 140 ҳазор гектар заминҳои корам аз гардиши кишоварзӣ бароварда шуда, май­дони заминҳои наздиҳавлигӣ дар мамлакат ба андозаи 135 ҳазор гек­тар, аз ҷумла аз ҳисоби заминҳои обӣ ба андозаи 52 ҳазор гектар зиёд шудааст. Ба зиёда аз 1 миллиону 420 ҳазор оилаи мамлакат барои сохтмони ман­­зили истиқоматӣ замин тақсим карда шуд. Дар маҷмуъ, беш аз 8 миллиону 800 ҳазор нафар сокинони мамлакат шароити истиқоматиашонро беҳтар намудаанд, ки аксари онҳоро оилаҳои ҷавон ташкил ме­диҳанд.  Бо ҳамин, ҳуқуқи конститутсионии шаҳрвандони мам­лакат ба ман­зил амалӣ мешавад.

Ба ҳамин тартиб, имрӯзҳо, ки  мо дар арафаи сиюмин солгарди қабули Консти­тутсияи Ҷум­­ҳурии Тоҷикистон қарор дорем, бояд мавҷудияти ин санади олии тақдирсози миллатро дар ҳаёти ҷомеа аз ҳар вақта дида, ҳассостар эҳсос намоем. Дар доира ва меҳвари ин санад зистанро омӯзем, меъёрҳо ва муқаррароти онро қоидаи рафтори худ қарор диҳем ва арзишҳои онро чун гавҳараки чашм ҳифз намоем. Онро ҳамчун бузургтарин дастовард, роҳнамо ва пайвандгари наслҳо дар қатори чунин  ифтихору сарбаландии инсонӣ ва миллиамон – Ватану миллат, худшиносӣ, худогоҳӣ ва ҳуввияти миллӣ ҷойгузин на­моем. Бо такя ба арзишҳои умумибашарию миллӣ, дарки моҳият ва маз­муни созандаю бунёдкоронааш онро як ҷузъи таркибии ғояи миллӣ эъ­тироф намоем.

АКС аз бойгонӣ