Барномаи савдои электронӣ дар Тоҷикистон ба баланд бардоштани малакаи рақамию молиявии аҳолӣ ва соҳибкорон равона шудааст

ДУШАНБЕ, 05.04.2025. /АМИТ «Ховар»/. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паём ба Маҷлиси Олӣ «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ» барои вусъат бахшидан ба равандҳои инноватсионӣ ва истифодаи ҳамаҷонибаи имконияти технологияҳои рақамӣ дар иқтисодиёт солҳои 2025-2030-ро дар Тоҷикистон Солҳои рушди иқтисоди рақамӣ ва инноватсия эълон намуданд. Ин имкон медиҳад, ки дар мамлакат дар самти гузариш ба рақамикунонии соҳаҳои иқтисоди миллӣ барои таъмин намудани шаффофияти муносибатҳои иқтисодию молиявӣ қадамҳои устувор гузошта шавад. Татбиқи саривақтии ин ташаббус шароит фароҳам меорад, ки дар панҷсолаи минбаъда ба ин раванд вусъат бахшида шуда, заминаҳои ҳуқуқӣ такмил ёбанд ва санадҳои дахлдор дар самти гузариш ба иқтисоди рақамӣ қабулу амалӣ карда шаванд.

Дар робита ба ин бо мақсади беҳтар намудани фазои сармоягузорӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Вазорати рушди иқтисод ва савдои Тоҷикистон дар якҷоягӣ бо вазорату идораҳои дахлдори мамлакат бо дастгирии Маркази тиҷорати байналмилалӣ (ITC) «Барномаи савдои электронӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2025-2029» таҳия гардида, бо қарори Ҳукумати мамлакат аз 16 майи соли 2024 тасдиқ ва мавриди амал қарор дорад.

Тибқи банди 3-и ин қарор Агентии инноватсия ва технологияҳои рақамии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун мақоми ҳамоҳангсоз барои иҷрои ин барнома ва Нақшаи амали он вазифадор гардидааст.

Ба иттилои муовини сардори раёсати танзими савдои электронии Агентии инноватсия ва технологияҳои рақамии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Муҳаммад Раҷабзода, «Барномаи савдои электронӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2025-2029» бо мақсади таъмин намудани рушди ҳамаҷонибаи савдои электронӣ дар ҷумҳурӣ, маҷмуи чорабиниҳо оид ба баланд бардоштани малакаи рақамӣ ва молиявии аҳоливу соҳибкорон, рушди инфрасохтор ва логистикаи савдои электронӣ, такмил додани гардиши ҳуҷҷатҳо ва пардохтҳои электронӣ таҳия шудааст. «Барнома дар доираи лоиҳаи Ready4Trade дар Осиёи Марказӣ таҳия шуда, барои ноил шудан ба мақсадҳои он ҳадафҳои мушаххаси афзалиятнок муайян карда шудаанд, ки ба марҳилаҳои кӯтоҳмуҳлат ва миёнамуҳлат тақсим шудаанд. Ба афзалияти кӯтоҳмуҳлат таъсиси заминаи қонунгузорӣ оид ба мубориза бо киберҷиноятҳо ва баланд бардоштани саводнокии киберӣ ва кибербехатарӣ, ҳамгироии иқтисоди рақамӣ ва хусусан савдои электронӣ ва ба Барномаи миёнамуҳлати рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон тақвияти иқтидори корхонаҳо тавассути соҳибкории рақамӣ дохил мешаванд. Афзалияти барномаи миёнамуҳлат ҳалли мушкилоти сохторӣ дар доираи қонунгузорӣ оид ба танзими соҳаи телекомммуникатсия ва хизматрасонии маишӣ, истифода аз ҳукумати электронӣ барои ҳавасмандгардонии истифодаи васеи интернет аз ҷониби муассисаю корхонаҳо ва истифодабарандагон, беҳтар намудани муҳити сармоягузорӣ ва хизматрасониҳо пас аз пешниҳоди хизматрасонии асосӣ барои ширкатҳои савдои электрониро дар бар мегирад», — иброз намуд ҳамсуҳбати мо.

Савдои электронӣ ё e-commerce фурӯш ва харидории молу хизматрасониро тавассути интернет дар бар мегирад. Дар ин раванд фурӯшандагон ва харидорон аз платформаҳои онлайн, сомонаҳо ё барномаҳои мобилӣ истифода мебаранд, то маҳсулот ё хизматрасониҳои заруриро пешниҳод ва харидорӣ намоянд. Харидуфурӯши электронӣ дорои якчанд афзалият мебошад. Нахуст он имконияти фурӯш ва харидро дар саросари ҷаҳон имконпазир намуда, вақтро сарфа менамояд, яъне ба василаи он амалиётро дар макони мувофиқ зуд ва ба таври муносиб анҷом додан мукин аст. Дигар ин ки интихоби васеи молу маҳсулот, кам кардани хароҷот ҳам барои ширкатҳою мағозаҳо ва ҳам барои истеъмолкунандагон имконпазир мегардад.

Тавре Муҳаммад Раҷабзода изҳор медорад, Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти рушду инкишофи бахши иқтисоди рақамии худ, аз ҷумла нақшаҳои стратегии рушди иқтисоди рақамӣ, аз ҷумла тиҷорати электронӣ тадбирҳои мушаххас меандешад. «Дар чанд соли охир суръатбахшии фаъолияти тиҷорати электронӣ дар мамлакат ба таври назаррас ба мушоҳида мерасад. Ҳарчанд то ҳол маъмул набошанд ҳам, вале стартапҳои (корхонаҳои навтаъсиси) рақамӣ торафт навоварона пешниҳод мешаванд ва суръатбахшӣ афзоиш меёбад, ки он ба заминаи динамикии соҳибкорӣ асос ёфтааст. Якчанд бахшҳо вуҷуд доранд, ки дар онҳо барои диверсификатсия (ворид сохтани тағйирот, гуногунрангӣ)-и соҳаҳо имконоти васеъ мавҷуданд, ки онҳо имкон доранд аз рушди тиҷорати электронӣ баҳра баранд»,-мегӯяд ӯ.

Дар асоси таҳлили Маркази тиҷорати байналмилалӣ, маҳсулоти хӯрокворӣ, нассоҷӣ ва матоъҳои синтетикии нассоҷӣ, қолинҳо ва дигар рӯйпӯшҳои фаршӣ, либосҳои кӯдакона ва лавозимоти либос аз пахта ва нахи ягонаи пахтагӣ аз ҷумлаи маҳсулоте ҳастанд, ки дорои иқтидори содиротии истифоданашуда мебошанд. Инҳо инчунин бахшҳои дорои иқтидори тиҷорати электронӣ низ мебошанд. Ба иттилои ҳамсуҳбати мо, дар ин самт махсусан, саноати нассоҷӣ ва дӯзандагии мамлакат, ки аз истеҳсоли пахтаи ватанӣ баҳра мебаранд, мебояд дар ҳамкорӣ бо сармоягузорони хориҷӣ занҷираи устувори арзиш инкишоф дода шавад. Зеро Барномаи миллии тиҷорати электронӣ низ ба ин бахшҳои эҳтимолӣ барои диверсификатсияи ояндаи иқтисодӣ ва рушди устувор тамаркуз менамояд.

Ҷаҳони муосир бо технологияҳои мобилӣ, ки тамоми соҳаҳои ҳаёт, аз ҷумла савдои электрониро ба таври назаррас тағйир додаанд, алоқаманд аст. Солҳои охир дастгоҳҳои мобилӣ на танҳо ҳамчун воситаи алоқа, балки ҳамчун воситаи хариду фурӯш истифода мешаванд. Дар робита ба ин муҳим аст муайян намоем, ки чӣ гуна дастгоҳҳо ва барномаҳои мобилӣ раванди харидро тағйир медиҳанд ва ин барои савдо чӣ гуна имконият фароҳам меорад.

Ба андешаи Муҳаммад Раҷабзода, таъсири равшантарини технологияи мобилӣ ба тиҷорати электронӣ афзоиши назарраси дастрасии харид мебошад. Акнун истеъмолкунандагон метавонанд бо истифода аз телефонҳои мобилии худ на танҳо аз хона ё корхона, балки дар ҳама ҷо маҳсулот ва хизматрасониро амалӣ намоянд. Вақт ва макон дигар раванди харидро маҳдуд намекунанд, балки имконоти савдоро хеле васеъ менамоянд. Масалан, бо истифода аз барномаҳои мобилӣ харидор метавонад дигар дар навбат дар мағоза ё ин ки бозор наистад ва ин гуна тарзи кор метавонад раванди хариди мол ё хизматрасониро суръат бахшад.

«Яке аз омилҳои муҳиме, ки ба ин раванд суръат бахшидааст, рушди низоми пардохтҳои мобилӣ мебошад. Хизматрасониҳо, ба монанди QR пардохтҳо ё аз тариқи ҳамёнҳои электронӣ ба муштариён имкон медиҳанд, ки давоми чанд сония арзиши молро пардохт кунанд. Ин ба муштариён имкон медиҳад, ки роҳат ва бехатарии харидҳои худро ба таври назаррас афзоиш диҳанд, эҳтимоли хатоиҳоро коҳиш дода, раванди пардохтро сода намоянд. Аз ин хотир технологияҳои мобилӣ ҷузъи ҷудонашавандаи ҷаҳони муосир ва савдои электронӣ мебошанд. Онҳо раванди муқаррарии харидро ба таври назаррас тағйир дода, онро осон, тез ва дастрастар кардаанд. Дастгоҳҳо ва замимаҳои мобилӣ барои тиҷорат уфуқҳои нав мекушоянд ва ба онҳо имкон медиҳанд, ки на танҳо ба аудиторияи васеътар дастрасӣ пайдо кунанд, балки таҷрибаи корбаронро беҳтар созанд»,-изҳор медорад Муҳаммад Раҷабзода.

Ҳамзамон ба таъкиди  ҳамсуҳбати мо, тибқи таҳлилҳои гузаронида муайян гардид, ки мушкилиҳои асосии таъсиррасон дар татбиқи савдои электронӣ дар мамлакат- ин набудани манбаъҳои маблағгузорӣ, камчинии мутахассисон дар самти рақамикунонӣ ва идоракунии муосир, ба таври зарурӣ амалӣ нашудани назорати иҷрои барномаҳои соҳавии ҷумҳурӣ ба ҳисоб меравад. Дар мавриди ҳалли ин мушкилот ояндаи дурахшоне дар пеш аст. Зеро ба назари Муҳаммад Раҷабзода, ояндаи савдои электронӣ пур аз навовариҳои инноватсионӣ ва фардикунонӣ мебошад, ки дар он технология ба эҳтиёҷи ҳар муштарӣ пайвастагӣ дорад. «Мо шоҳиди болоравии воқеияти афзоянда ва виртуалӣ хоҳем буд, ки ба мо имкон медиҳад либосҳоро бисанҷем, мебелро дар дохили хона тафтиш кунем ё ҳатто пеш аз фармоиш хӯрокҳоро «бичашем». Зеҳни сунъӣ ёрдамчии ҷудонашавандае мегардад, ки на танҳо маҳсулоти мувофиқ пешниҳод мекунад, балки пешгӯии ниёзҳо ва ташкили чорабиниҳоро тибқи хоҳиши худи дархосткунандагон пешниҳод менамояд. Дар ниҳоят, ояндаи савдои электронӣ аз ҷониби навовариҳои технологӣ, тағйир додани ниёзҳои истеъмолкунандагон ва ангезаи устуворӣ ташаккул хоҳад ёфт. Ширкатҳое, ки ба ин тамоюлҳо мутобиқ шаванд ва ба мизоҷон таҷрибаи хариди фардӣ, мувофиқ ва осонро пешниҳод намоянд, муваффақтарин ширкатҳо хоҳанд буд»,-изҳор дошт ӯ.

Дар анҷом бояд иброз дошт, ки ба рушди иқтисоди рақамӣ, савдои электронӣ ва инноватсия омода намудани заминаи меъёрии ҳуқуқии соҳа ба рушди инфрасохтори технологияи иттилоотӣ-коммуникатсионӣ, рақамигардонии пурраи хизматрасониҳои давлатӣ, рушди сармояи инсонӣ бо роҳи омӯзиш ва худомӯзии кадрҳо доир ба технологияҳои иттилоотӣ дар дохил ва хориҷи мамлакат, инчунин татбиқи зеҳни сунъӣ ва таъмини амнияти иттилоотӣ мусоидат менамояд.

Шаҳлои САДРИДДИН,
АМИТ «Ховар»

АКС аз манбаъҳои боз