БОНКИ ҶАҲОНӢ: Тоҷикистон аз рӯи ҳуқуқҳои баробари зану мард дар ИДМ ҷойи сеюмро ишғол кард!

ДУШАНБЕ, 09.03.2019. /АМИТ «Ховар»/. Ҷумҳурии Тоҷикистон аз рӯи баробарҳуқуқии зану мард миёни кишварҳои ИДМ ҷойи сеюмро ишғол кард. Чунин аст натиҷаи тадқиқоти Бонки ҷаҳонӣ таҳти унвони «Занон, тиҷорат ва қонун: даҳ соли ислоҳот».

Дар ин хусус — шарҳи хабарнигори АМИТ «Ховар» Саид АЛӢ.

Коршиносони Бонки ҷаҳонӣ чӣ гуна тағйир ёфтани қонунҳои 187 кишвари ҷаҳонро тайи 10 сол омӯхта, шаш кишварро ном гирифтанд, ки дар онҳо баробарҳуқуқии зану мард таъмин гардидааст. Ҳамаи ин кишварҳо дар Аврупо ҷойгир шудаанд: Латвия, Белгия, Дания, Люксембург, Франсия ва Шветсия. Онҳо аз рӯи ҳамаи меъёрҳо 100 хол гирифтанд.

Кишварҳои ИДМ ба чунин зайл раддабандӣ шудаанд: Молдова (84,38 хол), Арманистон (83,13 хол), Тоҷикистон (81,88 хол), Украина, Беларус ва Озарбойҷон (78,75 хол ба ҳар яке аз ин кишварҳо), Қирғизистон (76,88 хол), Қазоқистон (75,63 хол), Россия (73,13 хол) ва Ӯзбекистон (70,63 хол).

Ҳамаи кишварҳои соҳили Балтика дорои нишондиҳандаи баланд мебошанд: Латвия (100 хол, яке аз пешсафони раддабандӣ), Эстония (97,5 хол) ва Литва (93,75 хол).

Нишондоди пасти баробарҳуқуқии марду зан дар Эрон (31,25 хол) ва кишварҳои арабӣ аз қабили Сурия (34,38 хол), Қатар (32.50 хол), Судон (29.38 хол), Амороти Муттаҳидаи Араб (29.38 хол) ва Арабистони Саудӣ (25,63 хол) мушоҳида гардидааст. Холи миёна барои иқтисодиёти Шарқи Наздик ва Африқои Шимолӣ ҳамагӣ 47.37-ро ташкил дод, яъне иқтисодиёти маъмулии ин минтақаҳо ба занон нисбат ба мардон ҳуқуқи камтар медиҳад.

«Баробарии гендерӣ ҷузъи муҳими рушди иқтисодӣ мебошад. Занон нисфи аҳолии ҷаҳонро ташкил медиҳанд ва қонунҳо набояд ҷаҳонро дар роҳи пешрафти иқтисодиёт боз доранд», — омадааст дар тадқиқоти Бонки ҷаҳонӣ. 10 сол муқаддам ҳеҷ яке аз кишварҳо 100 хол ба даст намеовард.

Зимни арзёбӣ озодии ҳаракати занон, имкониятҳои шуғл, музди меҳнат, пешбурди тиҷорати хусусӣ, доштани сармоя/моликият, таъминоти нафақа, инчунин масъалаҳои ҳуқуқӣ дар издивоҷ ва ҳангоми тарбияи кӯдакон тадқиқ карда шуданд. Арзёбии умумӣ дар асоси аҳамияти миёнаи ҳамаи ин ҳашт нишондиҳанда аз рӯи ҷадвали аз 0 то 100, ки дар он 100 нишондиҳандаи беҳтарин ба шумор меравад, ҳисоб карда шуд.

Дар ҷаҳон

Бо вуҷуди пешрафт дар самти ҳуқуқи занон дар даҳсолаҳои охир, мардон бартариро идома медиҳанд. Дар ин бора Дабири кулли СММ Антонио Гутерриш зимни суханрониаш дар ҳамоиш  бахшида ба Рӯзи байналмилалии занон, ки рӯзи ҷумъа дар ин созмони умумиҷаҳонӣ баргузор гардид, изҳори назар  намуд.

Ӯ зикр кард, ки дар даҳсолаҳои охир дар самти мубориза барои ҳуқуқи занон ва пешсафии онҳо  натиҷаҳои назаррас ба даст омаданд, вале ин дастовардҳо «чандон кофӣ» нестанд. «Баробарии гендерӣ, пеш аз ҳама, масъалаи намояндагии занон дар мақомоти давлатӣ мебошад. Мо ҳанӯз дар ҷаҳоне зиндагӣ мекунем, ки дар он мардон бартарият доранд. Фарҳанги мардсолоронаи мо занонро инкору ба хомӯшӣ маҷбур кард ва онҳоро тайи асрҳо ва ҳатто даҳсолаҳо зери фишор қарор дод», — афзуд Гутерриш.

«Занон ҳанӯз дар роҳи иштирок ба корҳои мақомоти давлатӣ ба мушкилиҳои калон дучор мегарданд», — гуфт Дабири кулли СММ. Ӯ ба маълумоти Бонки ҷаҳонӣ истинод кард, ки тибқи он ҳамагӣ «шаш иқтисоди ҷаҳон ба мардон ва занон дар соҳаҳое, ки ба кори онҳо (иқтисодиёт) таъсиргузор аст, ҳуқуқҳои баробар додаанд». «Агар ҳамин тамоюл давом ёбад, 170 сол зарур аст, ки фарқияти мавҷуда аз байн равад», — огоҳ намуд Дабири кулли СММ.

Гуттериш ҳамчунин зикр кард: «Дар баъзе мамлакатҳо, ба коҳиши шумораи умумии кушторҳо нигоҳ накарда, шумораи куштори занон афзоиш меёбад, — иттилоъ дод ӯ. –   Истифодаи зӯроварии шаҳвонӣ ба сифати яке аз усулҳои муноқишаҳо ба одамон ва кулли ҷомеа ҳамоно  мезанад», — илова намуд Дабири кулл.

«Дар Рӯзи байналмилалии занон биёед талош намоем, то ки занон тавонанд ба ташаккули сиёсат ва инфрасохтори таъсиргузор ба ҳаёти мо саҳм дошта бошанд», — даъват намуд Гуттериш. «Биёед он духтарон ва занонеро, ки монеаҳоро дар роҳи бунёди ҷаҳони беҳтар барои ҳама бартараф месозанд, дастгирӣ намоем!», — гуфт ӯдар хотима.

Дар Тоҷикистон

АМИТ «Ховар» зикр менамояд, ки аз солҳои аввали соҳибистиқлолии Тоҷикистон масъалаи беҳдошти шароити  зисти занон дар маркази таваҷуҳи Ҳукумати мамлакат қарор дошт. Соли 2005 Тоҷикистон қонун «Дар бораи кафолатҳои давлатии баробарҳуқуқии мардону занон ва имкониятҳои баробари амалигардонии онҳо»-ро қабул намуд. Расо 10 сол муқаддам Фармони Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон «Дар бораи баланд бардоштани мақоми зан дар ҷомеа» ба имзо расид. Инчунин, Қарори Ҳукумати мамлакат аз соли 2010 «Дар бораи тасдиқи Стратегияи миллии фаъолгардонии нақши занон дар ҶТ барои солҳои 2011-2020» дар боло бардоштани мавқеъ ва нақши занон дар ҷомеа нақши муҳим мебозад.

Занон фаъолона корҳои давлатиро дар идораи иқтисодию иҷтимоӣ пеш мебаранд, 25% ё 6 ҳазор хизматчии давлатӣ занонанд. «Зимнан, хотирнишон месозам, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон аз лиҳози фоизи намояндагии занону бонувон дар мақомоти шохаҳои гуногуни ҳокимият дар ҷаҳон яке аз ҷойҳои намоёнро ишғол мекунад», — гуфтанд Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар табрикоти худ ба муносибати Рӯзи Модар 7 марти соли 2019.

Дар муассисаҳои таълимии кишвар беш аз 100 ҳазор муаллимону омӯзгорон фаъолият доранд. Давоми солҳои 2009-2018 тибқи Квотаи Президентӣ ҳазорон духтарони ҷавон аз минтақаҳои куҳистони мамлакат ба муассисаҳои олии кишвар шомил шуданд. Барои дастгирии фаъолиятҳои омӯзгории занон аз соли 2006 то имрӯз чандин миллион сомонӣ грантҳои Президентӣ ҷудо гардидаанд.

«Мо минбаъд низ нақш ва мақоми занонро дар ҷомеа балан бардошта, лалошҳои онҳоро дар татбиқи сиёсати иҷтимоии давлат дастгирӣ менамоем», — зикр намуданд Пешвои миллат дар Паёми худ ба Маҷлиси Олӣ моҳи декабри соли 2018.