ДИДГОҲЕ БАРОИ ПЕШРАФТИ ИЛМ. Андешаҳо дар ҳошияи мулоқоти Президенти Тоҷикистон бо аҳли илм ва маорифи мамлакат

ДУШАНБЕ, 09.06.2024. /АМИТ «Ховар»/. Вохӯрии Президенти Тоҷикистон бо олимон ва зиёиёни мамлакат, ки қаблан 4 сол пеш доир гардида буд, аз  мулоқотҳои хосае аст, ки ҳамеша бо ин қишри пешбарандаи ҷомеа анҷом медиҳанд. Ин мулоқот метавонад дар пасманзари чолишҳои глобалӣ ҳамчун муҳаррик барои муколама, ҳамкорӣ ва амали дастҷамъона дар ҳалли масъалаҳои мубрами мамлакат хизмат кунад, чун масъалаҳо ва мушкилоти зиёде, ки имрӯз дар соҳаи илму маориф ҷой доранд, ба таври бояду шояд мавриди таҳлил қарор мегиранд. Чунин ибрози назар намудааст ходими пешбари илмии шуъбаи Аврупои Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Гулҳаё Мадимарова дар мақолааш, ки ба унвони АМИТ «Ховар» расид. 

— Президенти Тоҷикистон зимни суханронӣ дар мулоқот бо аҳли илм ва маорифи мамлакат 30 майи соли 2024 нақши муҳими илм ва технологияро дар ҳалли мушкилоти гуногунҷанбаи Тоҷикистон- аз устувории экологӣ то рушди иҷтимоию иқтисодӣ таъкид намуданд.

Пешвои миллат бо ишораи он ки “мо бояд якҷоя қудрати дониш ва инноватсияро барои бартараф кардани мушкилоти дар пешистода истифода барем. Чун агар печидагиҳои ҷаҳони муосирро пайгирӣ мекунем, таҷриба ва заковати олимони мо дар ҷустуҷӯи пешрафти илми миллӣ сарвати ногузири мо маҳсуб мешавад» ба олимон муроҷиат намуданд. Ҳамчунин аҳамияти равишҳои байнисоҳавӣ ва шарикиро дар ҳалли мушкилоти мураккаб, зарурати ҳамкории байни таҳқиқотчиён, сиёсатмадорон ва таҷрибаомӯзон зарур дониста, муттаҳид кардани таҷриба ва захираҳои ҳамкорони худ, муайян кардани роҳи ояндаи дурахшон ва шукуфони давлат ва мардумро таъкид карданд. Президенти мамлакат иброз доштанд, ки «ҳангоме ки мо ба роҳи пешрафту шукуфоӣ қадам мезанем, ҳукумат омода аст, ки олимони моро дар ҳар қадам дастгирӣ ва тавонманд созад. Мо якҷоя аз неруи дигаргунсозандаи илм барои бунёди ояндаи дурахшони Тоҷикистон ва наслҳои оянда истифода мебарем».

Дар ин радиф чанд масъалаи хосе буданд, ки  Пешвои миллат зимни мулоқоташон ба онҳо бештар ишора ва таъкид карданд.

Ҳифзи арзишҳои миллӣ

Арзишҳои миллии мо танҳо осори таърихӣ нестанд, онҳо меъёрҳои зинда мебошанд, ки ахлоқ ва рафтори ҷамъиятии моро роҳбарӣ мекунанд. Ҳифз ва пешбурди ин арзишҳо кори ғайрифаъол нест ва  иштироки фаъолона, гуфтушунид ва аз ҳама муҳимаш дар арсаи байналхалқӣ намояндагӣ карданро талаб мекунад. Олимон ва зиёиёни мо нигаҳбони мероси фарҳангии мо ва машъалбардорони асолати миллии мо мебошанд. Тавассути таҳқиқот, нашрияҳо ва ҳамкории худ онҳо метавонанд сарвати анъанаҳои моро афзун намуда, ҳамзамон фаҳмиш ва қадршиносии байни фарҳангиро инкишоф диҳанд. Маҳз олимон ва зиёиёни мамлакат ҳастанд, ки арзишҳои миллиро бояд бештар таҳқиқ намуда, бо далелҳои илмӣ пешниҳоди ҷомеа гардонанд.

Пешбурди мубориза бо ифротгароӣ

Ифротгароӣ дар ҳама шаклаш ба иттиҳоду пешрафти ҷомеаи мо хатари ҷиддӣ дорад. Олимон ва равшанфикрони мо ҳамчун пешсафони ақлу хирад бояд дар муқобили маҷрои ҷаҳолат ва хурофот  устувор бошанд. Бо инкор кардани афсонаҳо, пешбурди мубоҳисаҳои ба далелҳо асосёфта ва пешбурди тафаккури интиқодӣ онҳо метавонанд пояҳоеро, ки ифротгароӣ дар он рушд мекунад, нобуд созанд.

Пешрафти илмҳои бунёдӣ

Илмҳои бунёдӣ асоси навовариҳои технологӣ, пешрафти ҷомеа ва фаҳмиши инсон мебошанд. Сармоягузорӣ ба таҳқиқоте, ки сарҳади донишро боло мебарад, амали хушку холӣ набуда, балки зарурат аст. Хоҳ кушодани асрори коинот, рӯшан кардани мураккабии майнаи инсон ва хоҳ таҳқики сарҳадҳои нанотехнология бошад, олимони мо бояд дар сафи пеши чунин ҷустуҷуи нави илмӣ бошанд. Кашфиёти онҳо на танҳо фаҳмиши моро дар бораи ҷаҳон ғанӣ мегардонанд, балки инчунин ба татбиқи амалие, ки ҳаётро беҳтар мекунад ва рушди иқтисодиро пеш мебарад, роҳ мекушоянд.

Тарбияи зеҳни ҷавонон

Оянда ба ҷавонон тааллуқ дорад ва масъулияти дастҷамъонаи мост, ки онҳоро бо донишҳое муҷаҳҳаз созем, ки онҳо дар ҷаҳони доимо тағйирёбанда рушд кунанд. Илму маориф нуқтаи меҳварии ин талош аст ва олимону зиёиёни мо дар таҳияи барномаҳои таълимӣ, роҳнамоии донишҷӯён ва афрӯхтани шавқу ҳавас ба омӯзиш нақши муҳим доранд. Бо пешниҳоди роҳнамо, илҳом ва таҷрибаи амалӣ онҳо метавонанд насли ояндаи навоварон, ҳалли мушкилот ва пешгомони идея ва анешаҳоро тарбия кунанд.

Ташаккули худшиносии миллӣ

Миллате, ки аз гузаштааш канда шудааст, мисли киштии бе қутбнамо аст ва дар баҳри номуайянӣ ғарқ шудааст. Олимон ва зиёиёни мо ҳамчун посбони хотираи миллии мо хизмат карда, анъана ва мероси моро аз як насл ба насли дигар интиқол дода, муаррифӣ мекунанд. Бо омӯзиши таърихӣ, таҳлили имрӯзӣ ва тасаввур кардани ояндаи мо онҳо метавонанд ҳисси ҳувиятро, ки аз арзишҳои шахсӣ болотаранд ва моро ҳамчун миллат муттаҳид мекунанд, тарбия намоянд.

Бетараф набудан

  Президенти Тоҷикистон аҳамияти донишмандонро на танҳо ҳамчун саҳмгузор дар дониш ва навоварӣ, балки ҳамчун ҷонибҳои манфиатдор дар гуфтугӯи густурдаи ҷомеа ва миллӣ таъкид намуданд. Гарчанде ки таҳқиқоти илмӣ табиатан ба ҳақиқат ва далелҳо асос ёфтааст, олимон аз ғаразҳо ё фишорҳои беруна эмин нестанд, ки ин метавонад ба таҳқиқот ё таблиғоти оммавии онҳо таъсир расонанд. Такиди Президенти мамлакат ба зарурати риояи принсипҳои якпорчагии зеҳнӣ, истиқлолият ва рафтори ахлоқиро дар фаъолияти касбии олимон таъкид мекунад. Бо нигоҳ доштани бетарафӣ, олимон наметавонанд кафолат диҳанд, ки кори онҳо аз таъсири номатлуб эмин боқӣ мемонад ва ба ин васила  эътимоднокии дониш ва таҷрибаи илмиро нигоҳ дошта наметавонанд. Ҳамчунин олимон вазифадоранд, ки дар мубоҳисаҳои огоҳонаи ҷамъиятӣ саҳм гузоранд, аз ҳалли мушкилиҳои  сиёсӣ ҳимоят кунанд ва фаҳмиши ҷамъиятии илмро пеш баранд.

Таъкиди Президенти мамлакат олимонро водор мекунад, ки дар баробари риояи меъёрҳо ва принсипҳои ҷиддии илмӣ бо мушкилоти доғи ҷомеа, аз қабили тағйири иқлим, саломатии аҳолӣ ва рушди иқтисодӣ, ҳифзи арзишҳои миллӣ фаъолона иштирок кунанд. Пешвои миллат таъкид намуданд, ки ҳукумат барои дастгирии ташаббусҳое, ки ба пешрафти дониш ва маърифати ҷомеа мусоидат мекунанд, ҳамеша омода аст.

Тоҷикистон бо роҳбарии дурандешонаи Сарвари давлат ва саъю кӯшиши муштарак ба ғанисозии зеҳнӣ омода аст.  Аз суханрониҳои Пешвои миллат амиқан  метавон дарк кард, ки дар иттиҳоду ҳамбастагӣ ва дастгирии ҳамдигар чун заминаи мустаҳками пешрафти давлат ва сиёсат илм ва олимон низ хизмат менамоянд.

Гулҳаё МАДИМАРОВА,
ходими пешбари илмии шуъбаи Аврупои Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои
Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон