Душанбе — маркази ҳамоҳангсозии стратегӣ дар Осиёи Марказӣ

ДУШАНБЕ, 08.10.2025. /АМИТ «Ховар»/. Баргузории Саммити «Осиёи Марказӣ – Русия» ва ҷаласаи Шурои сарони Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар як вақт 9-10 октябри соли 2025 дар Душанбе на танҳо чорабинии маъмулӣ, балки эътирофи расмии мавқеи Тоҷикистон ҳамчун субъекти калидии геополитикӣ ва майдони боэътимоди муколама мебошад.

Дар ҷаҳони бисёрқутбӣ Душанбе ба таври муассир нақши «ҳамоҳангсози манфиатҳо»-ро иҷро мекунад, ки метавонад шарикони мухталифро аз Русия то кишварҳои Ғарб сари як миз ҷамъ оварад. Таҷрибаи чандинсолаи Тоҷикистон дар мизбонии нишастҳои Созмони Милали Муттаҳид (оид ба об ва иқлим), Созмони ҳамкории Шанхай ва Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил эътимодро ба қобилияти ташкилӣ, амният ва пойгоҳи муосири инфрасохтории мамлакат афзоиш додааст.

Муваффақияти дипломатии Тоҷикистон дар сиёсати «дарҳои боз»-и аз ҷониби Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон эълоншуда реша дорад. Ин сиёсат ба Тоҷикистон имкон дод, ки пас аз ҷанги шаҳрвандӣ бо истифода аз таҷрибаи ҳалли мусолиматомези низоъ дар арсаи минтақавӣ ва ҷаҳонӣ ҳамчун ҷонибдори қатъии сулҳ ва устувории дарозмуддат шинохта шавад.

Тоҷикистон на танҳо робитаҳои анъанавиро бо шарикони стратегӣ (Русия, Чин) нигоҳ медорад, балки ҳамзамон дар арсаи ҷаҳонӣ дар масъалаҳои муҳими байналмилалӣ, ба монанди дипломатияи об (ташаббусҳои байналмилалии об ва ҳифзи пиряхҳо) фаъолона ташаббус нишон дода, мавқеи худро ба таври мустақил тақвият мебахшад.

Ин платформаи нав барои таҳкими шарикии стратегӣ дар се самти калидӣ замина мегузорад:

Якум, бо назардошти мавқеи ҷуғрофӣ, Тоҷикистон дар долони «Шимол – Ҷануб» нақши муҳими маркази транзитиро байни бозорҳои Осиёи Марказӣ, Чин ва Федератсияи Русия мебозад. Дар саммит муҳокимаи лоиҳаҳо, аз ҷумла густариши роҳи оҳани «Чин – Қирғизистон – Тоҷикистон – Узбекистон» барои тақвияти амнияти иқтисодӣ ва тиҷорати минтақавӣ аҳамияти аввалиндараҷа дорад.

Дуюм, масъалаи Афғонистон ва таҳдидҳои вобаста ба терроризм, экстремизм ва қочоқи маводи мухаддир масъалаи калидии рӯзномаи корӣ боқӣ мемонад. Таҷрибаи беназири Тоҷикистон давоми 30 сол дар ҳифзи сарҳади тӯлонӣ бо Афғонистон ҳамчун ҳамкори муҳим дар таъмини амнияти фаромиллӣ дар ин нишаст мавриди муҳокима қарор мегирад.

Сеюм, Тоҷикистон метавонад захираҳои фаровони об ва энергетикии худро барои пешниҳоди лоиҳаҳои муштарак дар соҳаи энергияи «сабз» (гидроэнергетика) истифода барад. Илова бар ин, дар саммит таваҷҷуҳ ба таҳкими ҳамкорӣ дар соҳаи рақамикунонии минтақавӣ ва табодули сармояи  инсонӣ афзоиш хоҳад ёфт.

Ҷаласаи сарони Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар ҳошияи раёсати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар соли 2025 баргузор мегардад. Тоҷикистон дар ин давра пешбурди як силсила ташаббусҳои муҳимро таъкид хоҳад кард:

Татбиқи босамари «Стратегияи рушди иқтисодии ИДМ то соли 2030» тавассути ҳамоҳангсозии захиравӣ ва молиявии давлатҳои аъзо. Диққати асосӣ ба стандартизатсияи қоидаҳои тиҷорат ва таъмини амнияти озуқаворӣ дар минтақа хоҳад буд.

Таҳкими санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ ва ҳамоҳангсозии амалиётӣ дар муборизаи муштарак бар зидди терроризму экстремизм, қочоқи маводи мухаддир ва ҷиноятҳои киберӣ.

Таҳкими робитаҳои фарҳангию илмӣ, аз ҷумла татбиқи барномаи «Пойтахти фарҳангии ИДМ». Ҳамчунин ҳалли масъалаҳои муҳоҷирати меҳнатӣ ва ҳифзи ҳуқуқҳои шаҳрвандони давлатҳои аъзо дар ҳудуди Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар маркази таваҷҷуҳ қарор хоҳад гирифт.

Аз нишасти ин чорабиниҳо хулоса кардан мумкин аст, ки:

1. Тоҷикистон мавқеи худро ҳамчун давлати боэътимоди мустақил ва платформаи стратегии ҳамгироӣ дар шароити рақобати геополитикӣ тасдиқ менамояд.
2. Баргузории ин чорабиниҳо шароити мусоидро барои муаррифии иқтидори иқтисодии мамлакат ва ҷалби сармояи хориҷӣ дар бахшҳои энергетика, транзит ва саноат фароҳам меорад.
3. Интихоби Душанбе ба устувории сиёсати хориҷӣ ва сатҳи баланди амният дар ҷумҳурӣ асос ёфтааст, ки ин барои эътимоди шарикони минтақавӣ ва байналмилалӣ заминаи асосӣ мегузорад.

Душанбе моҳи октябри соли 2025 ба таври муассир нақши дипломатиро иҷро карда, роҳро барои ҳамкории минбаъдаи судманд дар Осиёи Марказӣ ҳамвор месозад.

 Файзиддин РАҶАБАЛИЕВ,
устоди кафедраи умумидонишгоҳии фалсафаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон